پرسشنامه و انواع آن  

پرسشنامه چیست؟

پرسشنامه شامل دسته ای از پرسش ها ست که برطبق اصول خاصی تدوین گردیده است و به صورت کتبی به افراد ارائه می شود و پاسخگو بر اساس تشخیص خود جواب ها را در آن می نویسد.

 طبقه بندی بر اساس ماهیت پرسشنامه

–پرسشنامه باز

–پرسشنامه بسته

در پرسشنامه باز با سوالات باز روبرو هستیم. در اینجا پاسخگو می تواند بدون محدودیت هر پاسخی را که مد نظرش باشد در مورد آن پرسش بنویسد و یا در آن زمینه توضیح دهد. در اینگونه سوالات، اطلاعات دقیق تر، کامل تر و دارای ارزش بیشتر هستند ولی طبقه بندی و نتیجه گیری از آنها مشکل تر و به تجربه زیاد نیازمند دارد.

در پرسشنامه بسته با پرسش های بسته مواجه هستیم. برای هر پرسش تعدادی گزینه و پاسخ انتخاب شده است که فرد پاسخ دهنده باید یکی از آنها رابه عنوان پاسخ بگزیند. هریک از پاسخ ها به گونه ای تنظیم شده است که در عین منطقی بودن برای آن سوال از پاسخ مربوط به دیگر سوالات مجزا باشد. در اینجا پاسخ ها را می توان به سرعت نوشت و تجزیه و تحلیل و طبقه بندی پاسخ ها نیز ساده تر است اما اطلاعات به دقت و کاملی پرسش نامه باز نیست.

انواع پرسشنامه از لحاظ اجرا عبارتند از:

– پرسشنامه به طریق رو در رو

– پرسشنامه تلفنی

– پرسشنامه پستی

– پرسشنامه رایانه ای

– پرسشنامه پست الکترونیکی

– پرسشنامه اینتنرنتی یا صفحات وب (لینک نمونه این پرسشنامه)

 انواع پرسشنامه از لحاظ محتوای سنجش شده عبارتند از:

– پرسشنامه آگاهی سنجی Survey of Knowledge

– پرسشنامه نگرش سنجی Survey of Attitude

– پرسشنامه عملکرد سنجی Survey of practice

 هدف از طراحی پرسشنامه

– تهیه فهرستی از هدف هایی است که پژوهشگر قصد دارد به کمک پرسشنامه به آنها برسد.

– داشتن درک روشنی از آنچه که باید حاصل شود

– به چه نوع اطلاعاتی نیاز داریم

– با این اطلاعات چه کارهایی می توانیم انجام دهیم

– چگونه هر سؤالی در پرسشنامه در رسیدن به این هدف به ما کمک می کند

– روش های تجزیه و تحلیل اطلاعاتی که پس از اجرای پرسشنامه جمع آوری می شوند چیست؟

 بیان مساله

 What is the problem

به دنبال چه هستید؟

 توصیف رفتار یا

طرز تفکر یا

 یک احساس ویژه یا

 آزمون رابطه بین دو یا چند متغیر

تعیین جامعه آماری و انتخاب نمونه

الف) در تعیین جامعه آماری به این نکات توجه داشته باشید:

 اهمیت موضوع

 قابلیت تعمیم پذیری

علاقه پژوهشگر

 منابع اطلاعاتی

یک جامعه آماری می تواند شهرک، شهر، استان، کشور، منطقه آموزشی واحد نظامی یا زیر گروهی از واحدهای ذکر شده نظیر گروه های قومی، مذهبی، سنی و شغلی باشد. توجه داشته باشید به علت وسعت زیاد جامعه موردنظر، همیشه مطالعه تمام آن مقدور نیست و بعلاوه برای توصیف ویژگی های جامعه موردنظر و آزمون فرضیه در مورد آن نیازی به مطالعه تمام اعضای جامعه نیست. فلذا به انتخاب نمونه ای از اعضای جامعه که معرف و نماینده واقعی آن باشند اقدام می نمائیم.

ب) در تعیین نمونه آماری به این نکات توجه داشته باشید:

در تعیین حجم نمونه از فرمول ها و معیار های آماری استفاده کنید.

 توجه داشته باشید بیشترین حجم نمونه قابلیت تعمیم نمونه به جامعه را محقق خواهد نمود.

 برای مثال هنگامیکه شما مشغول طراحی یک پرسشنامه سنجش رضایت شغلی در یک شرکت یا سازمان بزرگ می باشید می توانید با کمک واریانس و انحراف معیار جنس، سن یا تحصیلات تعداد نمونه مورد نیاز خود را بدست آورید.

روش نمونه گیری را مشخص کنید: مثلا نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای

 توزیع مقدماتی پرسشنامه

 پس از تدوین پرسشنامه و قبل از سنجش گسترده نخستین مرحله ارزیابی مقدماتی پرسشنامه است. زیرا ممکن است پرسشنامه نیاز به بررسی مجدد، حذف از تعدادی از سوالات و یا افزودن سوالت جدید بر مبنای اطلاعات دریافتی از پرسش های باز باشد.

پس لازم است پیش نویس پرسشنامه قبل از اینکه به صورت نهایی تهیه و تنظیم شود چندین بار و از دیدگاه های مختلف بررسی شود. “دِیلی مَن” پیشنهاد می کند که پرسشنامه قبل از اجرا به صورت آزمایشی برای سه گروه زیر اجرا گردد:

 گروهی از افراد جامعه که قصد دارید که یافته های پژوهش را به آنها تعمیم دهید.

 کسانی که نتایج بررسی بوسیله آنها مورد استفاده قرار می گیرند مانند نهادهای اجرایی، مدیران سازمان ها و ….

 صاحب نظران و متخصصانی که در تهیه و تنظیم پرسشنامه تبحر و تجربه دارند

معمولا در این مرحله پرسشنامه بین خبرگان و یا نمایندگان اقشار مختلف نمونه آماری صورت می پذیرد. و بر اساس تجربه بایستی حداقل ۱۰ الی ۱۵ درصد نمونه آماری را پوشش دهد.

توزیع نهائی پرسشنامه

پس از تدوین پرسشنامه و کنترل کیفیت اولیه تعیین چگونگی توزیع و جمع آوری پرسشنامه مطرح می شود.

برای این کار دو روش متداول است:

 تحویل پرسشنامه ها به پاسخ دهندگان به صورت مستقیم

 پست کردن پرسشنامه ها.