مدیریت بودجه؛ روش‌ بودجه‌ ریزی بر مبنای صفر  

در بودجه بندی بر مبنای صفر، که نقطه مقابل بودجه افزایش یابنده است، در این روش هرسازمان برای بودجه‌ریزی باید کلیه فعالیت ها و برنامه های خود را اعم از قدیم یا جدید همانند یک برنامه یا فعالیت جدید از جنبه های مختلف مورد ارزیابی قرار داده و میزان اهمیت و اولویت آنها را مشخص سازد. بدین ترتیب نوعی تحول و نوسازی فلسفه زیر بنای این شیوه بودجه‌ریزی را تشکیل می دهد.

 در بودجه‌ریزی بر مبنای صفر تمامی فعالیت ها و برنامه ها در سازمان از نظر اثر بخشی و کارآیی مورد تجزیه وتحلیل قرار می گیرد و درجه اولویت آن ها نسبت به یکدیگر تعیین می شود.فعالیت هایی که از نظر اهمیت در درجات پایین تر قرار گرفته اند در صورت لزوم حذف شده و در سایر فعالیت ها اصلاحات ضروری به عمل می آید.

فعالیت های مهم نیز از محل صرفه جویی حاصل از حذف فعالیت های کم اهمیت، تقویت شده و توسعه می‌یابند. پیتر پیر بودجه‌ریزی برمبنای صفر را چنین توصیف کرده است " یک برنامه عملیاتی و فرآیند بودجه ای است که هرمدیر را ملزم می‌کند که به نحوی کامل، مشروح و مستدل درخواست بودجه خود را از پایه صفر (زیرا مبنا صفراست) توجیه کند ومسوول اثبات این امر باشد که چرا باید هر مبلغ را به مصرف برساند. این جریان مستلزم آن است که تمام فعالیتها به صورت یک مجموعه تصمیم گیری(که از طریق تحلیل منظم ارزیابی می شود و اولویت آنها بر حسب اهمیت تعیین می شود) مشخص می شوند".

بطور کلی ویژگی اصلی این شیوه, بازنگری نظام مند برخی از فعالیت ها یا بخشی از هر فعالیت از ابتدا می باشد و موارد زیر را در بر می گیرد:

هدف اصلی : اولویت داشتن و مناسب بودن آنچه که اجرا می شود.

سوال اصلی : آیا برای این برنامه ها و فعالیت های جاری جایگاه مناسبی قائل هستیم.

مشکلی که باید حل شود: تصمیم گیری درباره ادامه آنچه که در گذشته انجام داده ایم.

منابع:

مقاله ( روش های تحقیق در علوم اجتماعی ) چاپ دوم ( تهران ، نشر مدیران  )

مقاله ( بودجه عملیاتی در نظریه و عمل ) ، دفتر مطالعات برنامه و بودجه مرکز   پژوهش های مجلس شورای اسلامی ایران