مدیریت ریسک؛ ریسک در سیستم بانکی  

تخصیص کارآمد منابع در دستیابی به این هدف از اهمیت ویژه ی برخوردار است. بانک ها صرف‌نظر از منطقه جغرافیایی در صورتی می‌توانند منابع خود را به صورت کارآمد به مشتریان تخصیص دهند که از سیستمی ارزشمند در ارزیابی مشتریان خود برخوردار باشد. آنچه ممکن است بانک را دچار مشکل کند، تعداد زیاد وامهای پرداخت نشده از سوی مشتریان یا پرداخت با تأخیر است که به علت حجم زیاد آنها، ممکن است حتی به ورشکستگی یک بانک منجر شود.

بر اساس نظرات سینکی (1992) و رز (1999) پنج نوع ریسک عمده در بانکها وجود دارد که عبارتند از:

الف)ریسک اعتباری

ب)ریسک نقدینگی

ج)ریسک بازار

د)ریسک نرخ بهره

ه)ریسک سودآوری

ریسکهایی که بانکها با آن مواجه هستند به طور کلی به 4 دسته ریسک های مالی، ریسک های عملیاتی،ریسک های تجاری ،و ریسک های ناشی از حوادث تقسیم می شوند. بانکها و موسسات مالی به دلیل ماهیت فعالیت خود از همان ابتدا با ریسک های زیادی مواجه می‌باشند اما به دلیل گستردگی و تنوع فعالیتهای بانکی، پژوهشگران در زمینه انواع ریسک عملیات بانکی اتفاق نظر ندارند، بطوریکه برخی ریسکهای اعتباری، نرخ بهره و نقدینگی را از جمله ریسکهای اصلی بانکداری بر می شمارند، بدین لحاظ می توان ریسک هایی که بر روی نهاد مالی تاثیر می گذارند را به سه سطح به شرح ذیل تقسیم نمود :

سطح اول ، ریسکهایی که نهاد مالی هیچگونه تاثیر و کنترلی بر آنها ندارد و تنها از آنها تاثیر می پذیرد.

سطح دوم ، ریسکهایی که نهاد مالی بر آنها تاثیر دارد اما این تاثیر اندک است و بیشتر تاثیر می پذیرد.

سطح سوم ، ریسکهایی هستند که بر نهاد مالی تاثیر می گذارند ولی نهاد مالی  می تواند با اعمال روش ها و ابزارهایی آنها را تحت کنترل خود درآورد و مدیریت کند.

سطوح ریسک درسیستم بانکی

ریسک اعتباری از آن جهت در نهادهای پولی و اعتباری حائز اهمیت است که منابع به کار گرفته شده برای تسهیلات در رخصت بدهی نهاد پولی(بانک) به سهامداران آن نهاد می باشد که در صورت عدم جریان  هم توان اعتباردهی قدرت برگشت سرمایه، سهامداران را تضعیف می کند.

در مجموع می توان گفت مهمترین فعالیت بانکها جمع آوری منابع مالی و تخصیص آنها به بخشهای مختلف اقتصادی است. باید توجه داشت که از یک سوی،همین منابع مالی ،تامین کننده نیازهای بانک برای اعطای تسهیلات بوده و از سوی دیگر بانکها باید منابع مالی محدود خود را به صورت بهینه به تولید کالاها و خدمات اختصاص دهند که به معنای فعالیت بنگاه در سطح کارا می باشد چرا که از نظر تئوری‌های اقتصاد کارایی نتیجه بهینه سازی تولید و تخصیص منابع است.

به دلیل گستردگی و تنوع فعالیت های بانکی ،پژوهشگران و صاحبنظران هیچگونه اتفاق نظری در خصوص انواع ریسک در عملیات بانکی ندارند. برخی ازصاحب نظران ریسک اعتباری، ریسک نرخ بهره، و ریسک نقدینگی را از جمله ریسکهای اصلی عملیات بانکداری بر می شمارند در حالی که برخی دیگر معتقدند ریسک بازار ،ریسک اعتباری،ریسک نقدینگی،ریسک عملیاتی ،ریسک قانونی،و ریسک عوامل انسانی از جمله مهمترین ریسک های عملیات بانکی هستند .

انواع ریسک های سیستم بانکی

به طور کلی چهار شاخص سنتی زیر به صورت گسترده به منظور تعیین میزان ریسک اعتباری برای بانک ها در نظر گرفته می شوند:

• نسبت مطالبات سررسید گذشته ، معوق و مشکوک الوصول به تسهیلات اعطایی. هرچه این نسبت بالاتر باشد ریسک اعتباری موسسه نیز بالاتر است .
• نسبت مطالبات سررسید کذشته ، معوق و مشکوک الوصول به دارایی ها. افزایش این نسبت در دو مقطع نشانه افزایش ریسک اعتباری خواهد بود
• نسبت دخیره مطالبات مشکوک الوصول به تسهیلات اعطایی. افزایش حجم مطالبات مشکوک الوصول که به دلیل افزایش مطالبات سررسید گذشته و معوق بوده می تواند بیانگر افزایش ریسک اعتباری باشد
• نسبت ذخیره مطالبات مشکوک الوصول به کل داراییها. افزایش آن مبین افزایش ریسک اعتباری و کاهش آن نشانه کاهش ریسک اعتباری می باشد.

در میان ریسکهایی که بانکها و موسسات مالی را تهدید می کند، ریسک اعتباری به دلیل محوریت، حجم  عملیات و به ویژه حساسیت آن، مهمترین ریسک به شمار می رود، بنابراین تنها ریسک های سطح سوم میباشند که نهاد مالی توسط روشها و ابزارهای مدیریت ریسک می تواند بر آنها فائق آید و کنترل نماید ، بنابراین محوریت بحث ریسکهای سطح سوم می باشد که در نمودار زیر آمده اند :

ریسک های موسسات مالی

منابع

رحیمی, ا., و محمدی, م. (1386). بررسی جایگاه مدیریت ریسک درنهاد مالی و ارائه الگویی بهینه برای آن. نخستین کنگره بین المللی مدیریت ریسک. تهران.

دهمرده, ن., شهرکی, ج., سیف‌الدین پور, س., و اسفندیاری, م. (1391). اعتبارسنجی مشتریان بانک با استفاده از رویکرد امتیازدهی اعتباری:مطالعه موردی شعب بانک سپه در زاهدان. پژوهش‌های مدیریت عمومی, 5(18), 135-152.