پژوهش ها ی توصیفی؛ پژوهش تحلیلی  

این نوع پژوهش بهترین شیوه برای اثبات روابط علت و معلولی است.  این پژوهش آخرین گام و قطعی ترین روش در فرآیند پژوهش برای رد یا پذیرش عقاید، مفروضات، ادعاها و فرضیه در مورد یک رفتار و تأثیراتی است که در شرایط کنترل شده از یک مداخله خاص حادث می شود. به طور خلاصه پژوهش های تجربی دارای ویژگیهای زیر است:

الف) کنترل شدید متغیرها و ایجاد شرایط تجربی از طریق کنترل مستقیم متغیرها و روش تصادفی انتخاب نمونه ها

ب) انتخاب گروهی به عنوان شاهد برای مقایسه با گروه تجربی

 
پ) تلاش پژوهشگر بر کنترل دقیق شرایط 

ت) پاسخگویی نتایج پژوهش به فرضیه های مطرح شده

ث) قابلیت تعمیم نتایج

ج) تحت کنترل درآوردن کلیه متغیرها و دست کاری یک یا چند متغیر

چ) بررسی اثرات و روابط متغیرها (نادری، سیف نراقی 88)

پژوهش های تجربی به چهار گروه فرعی : پژوهش مداخله ای، همبستگی، مقایسه ای و کارآزمایی بالینی تقسیم می شوند.

2-1-1- پژوهش مداخله ای یا علی
پژوهش علی را زمانی اجرا می کند که تعیین رابطه علت و معلولی مشخصی لازم باشد ولی اگر صرفاً بخواهد عوامل مهم و مرتبط با مسئله را شناسایی کند به مطالعه همبستگی روی می آورد. در پژوهش علی پژوهشگر به دنبال کشف و بررسی روابط بین شرایط خاص و محل وقوع یک یا چند پدیده است. در این نوع پژوهش پژوهشگر علل احتمالی متغیر وابسته را مورد مطالعه قرار می دهد. چون متغیر مستقل و وابسته هر دو در گذشته رخ داده اند.

2-1-2- پژوهش همبستگی 
در این نوع پژوهش هدف آن است که مشخص شود که آیا رابطه معنی داری بین دو یا چند متغیر عمدتاً کمی وجود دارد و یا خیر و اگر این رابطه وجود دارد جهت و شدت آن چقدر است.(طبیبی236) پژوهشهای همبستگی شامل کلیه پژوهش هایی است که در آن ها سعی می شود رابطه بین متغیرهای مختلف با استفاده از ضریب همبستگی کشف یا تعیین شود. هدف از این پژوهش مطالعه حدود تغییرات یک یا چند متغیر با حدود تغییرات یک یا چند متغیر دیگر است.( دلاور 187)

پژوهش های همبستگی را می توان برحسب هدف به سه دسته فرعی تقسیم کرد: 
الف) پژوهش همبستگی دو متغیری
ب) تحلیل رگرسیون 
ج) تحلیل ماتریس همبستگی یا کوواریانس (سرمد، بازرگان 91)

2-1-2-1 پژوهش همبستگی دو متغیری:
در این گونه پژوهش ها هدف تعیین میزان هماهنگی تغییرات متغیر است. برای این منظور برحسب مقیاس های اندازه گیری متغیرها، شاخص های مناسبی اختیار می شود. در پژوهش های همبستگی دو متغیری که مقیاس سنجش آن نسبتی بوده و توزیع صفت نیز نرمال باشد، برای اندازه گیری متغیرها از آزمون پیرسون استفاده می شود (سرمد، بازرگان 91)

2-1-2-2 تحلیل رگرسیون:
در پژوهش هایی که از تحلیل رگرسیون استفاده می شود، هدف معمولا پیش بینی یک یا چند متغیر ملاک از روی یک یا چند متغیر پیش بین است. چنانچه هدف پیش بینی یک متغیر ملاک از چند متغیر پیش بین باشد، از مدل رگرسیون چندگانه استفاده می شود. در صورتیکه پیش بینی همزمان چند متغیر ملاک از متغیرهای پیش بین یا زیر مجموعه ای از انها هدف باشد، از مدل رگرسیون چند متغیری استفاده می شود. در پژوهش های رگرسیون چند گانه، هدف پیدا کردن متغیرهای پیش بین است که تغییرات متغیر ملاک را چه به تنهایی و چه به صورت مشترک پیش بینی کند. ورود متغیرهای پیش بین در تحلیل رگرسیون به شیوه های گوناگون به شرح زیر صورت گیرد:
•    روش هم زمان
•    روش گام به گام
•    روش سلسه مراتبی

در روش هم زمان، تمام متغیرهای پیش بین با هم تحلیل می شوند.در روش گام به گام اولین متغیر پیشبین براساس بالاترین ضریب همبستگی صفر مرتبه با متغیر ملاک تحلیل می شود.در روش سلسله مراتبی، ترتیب ورود متغیرها به تحلیل براساس یک چهارچوب نظری یا تجربی مورد نظر پژوهشگر صورت میگیرد. به عبارت دیگر، پژوهشگر شخصاً درباره ورود متغیرها به تحلیل تصمیم گیری می کند. این تصمیم گیری که قبل از شروع تحلیل اتخاذ می شود می تواند براساس سه اصل عمده زیر باشد:
1.    رابطه علت و معلولی
2.    رابطه متغیرها در پژوهش های قبلی
3.    ساختار طرح پژوهش (سرمد، بازرگان 94)

2-1-3- پژوهش کارآزمایی بالینی 
روشهای تجربی در پژوهش های پزشکی معمولاًبه شکل کارآزمایی بالینی انجام می شوند که در واقع تلاشی است برارزیابی اثر یک درمان خاص. جدا از دست کاری یا مداخله کارآزمایی های بالینی دو ویژگی مهم دیگر نیز دارند: از گروههای شاهد استفاده می کنند و مستلزم تصادفی کردن هستند. به همین سبب به آنها گاهی کارآزمایی های بالینی شاهد دار اتفاقی نیز می گویند.

2-2- پژوهش های شبه تجربی یا مشاهده ای 
پژوهش نیمه تجربی یا شبه تجربی دارای ویژگی های زیر است:
الف) پژوهشی است علمی که معمولا در شرایط  واقعی و حقیقی اجتماعی به کار می رود.
ب) امکان کنترل همه متغیرها وجود ندارد لذا پژوهشگر منحصراً برخی از آنها را کنترل می نماید.
پ) هنگامی که آزمودنی ها انسان باشد انجام پژوهش تجربی حقیقی بسیار دشوار است بنابراین با پژوهش نیمه تجربی درباره انسان ها می توان مطالعه نمود( نادری و سیف نراقی 92)
به دلیل اینکه در این پژوهش مداخله توسط پژوهشگر صورت نگرفته و فقط در نقش یک مشاهده گر عمل می کند این نوع پژوهش را مشاهده ای نیز می نامند.
پژوهش های شبه تجربی به دو گروه : پژوهش های هم گروهی و مورد- شاهدی تقسیم می شوند.