نگاهی به مصوبه بازنشستگی زنان با ۲۰ سال خدمت

طرح بازنشستگی زنان با ۲۰ سال سابقه کار بدون محدودیت سنی دی‌ماه در مجلس به تصویب رسید و روانه شورای نگهبان شد. تا به اینجای کار مجمع تشخیص مصلحت نظام در نامه‌ای به شورای نگهبان مصوبه بازنشستگی زنان با ۲۰ سال سابقه خدمت را مغایر با بند ۱۶ اقتصاد مقاومتی دانسته است. با این حال، پروانه سلحشوری که برای رای آوری این مصوبه تلاش زیادی کرده حالا به دنبال نقدهای مطرح شده به این طرح می‌گوید: «نقدها را شنیده‌ام، شنیده که چه عرض کنم. بسیاری به طور مستقیم نظرشان را پیامک می‌کنند. البته در کنار منتقدان طرح بسیاری زنان نیز سپاسگزار بودند. ما همیشه صدای بخشی از زنان را نمی‌شنویم و می‌خواهیم همگی از یکسری الگوهای نخبه‌گرا تبعیت کنیم اما برخی زنان به اختیار می‌خواهند پس از بیست سال امکان بازنشستگی برایشان فراهم شود.این قانون به اختیار زنان است و همین جنبه انتخابی می‌تواند پاسخی باشد بر نقدهای کنونی.»
سلحشوری درباره اینکه چه مطالعات مقدماتی برای دفاع از پیشنهاد ارایه شده در صحن علنی مجلس صورت گرفته نیز چنین پاسخ می‌دهد: «این مصوبه نیاز به مطالعه دارد، قطعا مطالعاتی در این زمینه انجام خواهیم داد و گام‌های بعدی مبتنی بر داده‌های علمی و دانشگاهی پیش خواهد رفت. اما اگرچه مطالعه منسجمی هم نبوده اما خود زنان بازگوکننده واقعیت‌ها هستند. من مطالعات جامعه‌شناسی دارم و با تحلیل‌های جنسیتی آشنا هستم.» پاشنه آشیل این طرح ژاله شادی‌طلب، مدیر اسبق گروه مطالعات زنان دانشگاه تهران از منتقدان مصوبه اخیر در مجلس دهم است. او فقدان طرح مطالعاتی و نگاه کارشناسانه در این مصوبه را پاشنه آشیل آن دانسته و پیشنهادش این است که زنان اصلاح‌طلب نباید هیجانی و بدون مطالعه طرح‌هایی ارایه دهند که بعدها از دل همین طرح‌های زمینه‌های تبعیض سازمان یافته علیه زنان استنباط شود. در همین حال، سلحشوری تاکید دارد «این مصوبه زنان شاغلی را دربر‌می‌گیرد که با مشکلات عدیده‌ای همچون بیماری و یا پرستاری از بیمار در شرایط اضطراری به سر می‌برند و شرایط کار برای آنان دشوار است.

زنانی که با ۲۰ سال سابقه کار بازنشسته می‌شوند تنها حقوق ۲۰ روز کاری را دریافت می‌کنند و این امر مشکلی را برای صندوق‌های بیمه‌ای ایجاد نخواهد کرد.» مصوبه‌ای شتابزده شادی‌طلب تاکید دارد مساله حضور اقتصادی زنان در شرایط رکورد تورمی بازار و اقتصاد ایران نکته بسیار قابل توجهی است که باید از سوی اصلاح‌طلبان حاضر در مجلس جدی گرفته شود، نه اینکه طرحی از دل این اتاق فکرها برآید که در محیط دانشگاهی و علمی هیچ امکان دفاعی از آن وجود نداشته باشد. اگرچه بسیاری از طرح‌های مجلس پیش از ارایه به مطالعاتی که در مرکز پژوهش‌های مجلس صورت می‌گیرد مجهز می‌شوند اما پیگیری‌ها نشان از آن دارد که طرح بازنشستگی پیش از موعد زنان ابتکاری بی‌مطالعه بوده است. در همین حال سلمان خدادادی، رییس کمیسیون اجتماعی مجلس نیز به دیدگاه مجمع تشخیص مصلحت درباره مصوبه بازنشستگی زنان با ۲۰ سال خدمت اشاره کرده و تاکید دارد که حسب نظر مجمع این طرح برای دولت بار مالی دارد «برای رفع ایراد مطرح شده از سوی مجمع تشخیص مصلحت نظام حالا سن ۵۵ سال برای زنان درنظرگرفته شده است.»

مغایرت مصوبه با سیاست اقتصاد مقاومتی در سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری در موضوع اقتصاد مقاومتی مطرح شده هر مصوبه‌ای که به دولت هزینه و بارمالی تحمیل کند قابل قبول نبوده و نباید اجرا نشود.حالا رییس کمیسیون اجتماعی مجلس با تاکید بر سیاست‌های ابلاغی رهبری در موضوع اقتصاد مقاومتی احتمال حذف این طرح پیشنهادی را زیاد می‌داند: «به دلیل بار مالی برخی مواد برنامه ششم مخالف سیاست‌های اقتصاد مقاومتی هستند از جمله همین مصوبه بازنشستگی زنان با ۲۰ سال خدمت.»

برخی دیگر از نمایندگان مجلس نیز حتی در جناح اصلاح‌طلب بر این باور‌ند که حسب اعلام نظر مجمع تشخیص مصلحت نظام بازنشستگی زنان با ۲۰ سال سابقه خدمت برای دولت ایجاد هزینه می‌کند. بهرام پارسایی، نماینده شیراز و سخنگوی فراکسیون امید در همین زمینه می‌گوید: «این طرح محاسنی دارد اما باید شرایط و واقعیت‌های جامعه و اقتصاد امروز ما را در نظر گرفت.پیشنهادها باید مسایل کلان اقتصادی و تاثیرگذاری‌های بلندمدت را هم در نظر گیرد.» پارسایی تاکید همچنین می‌گوید: «بسیاری از دولت‌ها سیستم‌های حمایتی قوی از زنان دارند و در مسایلی چون بیمه زنان سرپرست خانوار، بیمه کار خانگی و مادری پرداخت‌های مستقیمی نیز به زنان صورت می‌گیرد. شاید این وضعیت در چشم‌انداز آینده کشور نیز قابل تحقق باشد اما طرح‌هایی مشابه این صرفا برای دولت بار مالی داشته و در عین حال امکان حضور زنان در بازار کار را نیز تحت شعاع قرار می‌دهد.» یکی از دلایل توجیهی مطرح شده از سوی مخالفان این مصوبه بارمالی آن برای دولت است. از آنجا که سن امید به زندگی در میان زنان تا ۷۵ سال افزایش پیدا کرده، فردی که در ۴۰ سالگی بازنشسته می‌شود به میزان ۳۵ سال می‌تواند حقوق دریافت کند که بار مالی بر دولت تحمیل می‌کند. محدودیت آتی بازار کار برای زنان زهرا شجاعی، رییس مرکز امور زنان در دولت اصلاحات نیز نگاهی انتقادی به پیشنهاد زنان اصلاح‌طلب مجلس داشته و می‌گوید: «در همان دوره‌ای که ریاست مرکز را بر عهده داشتم، پژوهشی انجام شد که اولویت زنان جامعه چه مسایل و محورهایی است، جالب آنکه اولویت نخست زنان در آن ایام – البته فکر می‌کنم و تا کماکان- حضور اقتصادی و ضرورت ورود به بازار کار بود. بنابراین اگر طرح و لایحه و مصوبه‌ای بخواهد امکان حضور زنان در بازار کار را محدود کند با آن مخالفت خواهم کرد.» به گفته او، همین ماجرای مرخصی زایمان زنان برای آنها در جذب‌شان در بازار کار تهدید به شمار می‌آید. خیلی از اداره‌ها پیش از جذب نیروی زن از شرایط تاهل او می‌پرسند و اینکه در سال‌های آینده قصد باردار شدن دارد یا نه؟ اینها یعنی نگاه بازار و اقتصاد به نیروی کار مونث تا به این شکل پیچیده است، البته نه اینکه رویکرد آنها درست باشد اما نمی‌توان واقعیت‌های کنونی جامعه را نادیده انگاشت.

این طرح فاقد مطالعه لازم بوده و سراسیمه، سر به هوا و زودهنگام تنظیم شده است.» رد ادعای صندوق‌های بازنشستگی محمد خدابخشی، سخنگوی کمیسیون تلفیق برنامه ششم نیز از پایان بررسی ایرادهای شورای نگهبان و اصرار کمیسیون تلفیق بر بازنشستگی ۲۰ ساله زنان خبر داده و می‌گوید: «برخی شتابزده به نقد مصوبه اخیر می‌پردازند اما نکاتی چون استهلاک و تنوع مسئولیت‌های زنان در جامعه و خانواده را نادیده می‌گیرند. این طرح اتفاقا با استقبال فراوانی از سوی خود زنان مواجه شده است.» سلحشوری نیز در همین زمینه به پیامک‌ها و تماس‌هایی از سوی زنان اشاره دارد که از او به خاطر پیشنهاد این مصوبه و پیگیری آن تقدیر کرده‌اند. به گفته او «زنان جامعه ما زیر بار مسئولیت‌های خانوادگی و کاری گرفتار آمده‌اند و اختیار به بازنشستگی می‌تواند فرصت مناسبی پیش روی آنها قرار دهد. همه اقشار زنان باید از این قانون منتفع شوند. ادعای برخی صندوق‌های بازنشستگی مبنی بر وارد آمدن زیان مالی سنگین با اجرای قانون یاد شده صحت ندارد و آنطور که بررسی‌ها نشان می‌دهد صندوق‌ها هیچ زیان مالی نخواهند دید. این گفته‌ها صرفا ادعای کذب است.»

پروانه مافی از دیگر زنان موافق این مصوبه نیز می‌گوید: «صندوق‌های بازنشستگی راجع به مصوبه بازنشستگی زنان با ۲۰ سال سابقه کار مواضع متناقضی اتخاذ کرده‌اند، نمی‌دانم چرا صندوق‌ها تلاش می‌کنند تا در افکار عمومی طوری وانمود کنند که اجرای قانون یاد شده برای آنان بار مالی به دنبال دارد. آنان همچنین سعی می‌کنند تا حساسیت‌ها را بالا ببرند به طوری که ثابت کنند اجرای قانون بازنشستگی زنان با ۲۰ سال سابقه کار، ظلم بزرگی به زنان است.» به گفته او، حساسیت‌زایی صندوق‌های بازنشستگی در افکارعمومی کار درست و منطقی نیست و آنها نباید این حساسیت‌های غیرمنطقی را در بین افکار عمومی ایجاد کنند. محدودیت‌هایی گذاشتیم که بازنشستگی خیلی هم در دسترس نباشد سلحشوری نیز اضافه می‌کند: «طبیعی است زنان نیز در شرایط عادی که می‌توانند با ۳۰ سال سابقه خدمت پول بیشتری بگیرند تن به این کار نمی‌دهند. اما زنان زیادی هستند که با ۲۰ سال سابقه و چیزی بیش از آن به هر دلیلی مجبور به کناره‌گیری از بازار کار هستند. اما بعد از کناره‌گیری درآمدی نداشتند. کدام فعال زنانی حاضر است که این زنان با ۲۰ سال سابقه کار بدون مستمری باقی بمانند؟ ما می‌گوییم اگر قرار است اینها کنار بروند دستکم مستمری دریافت کنند. البته محدودیت‌هایی گذاشتیم که این بازنشستگی پیش از موعد خیلی هم در دسترس نباشد. اما کسانی که ناچار به کناره‌گیری از بازار کارند حقوق‌شان تامین شود.» تبصره الحاقی یک ماده ۹۷ درباره بازنشستگی زنان با ۲۰ سال سابقه خدمت مغایر سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی و افزایش بهره‌وری در نیروی انسانی عنوان شده و مجمع پیشنهاد کرده که این حق برای خانم‌ها با سن بالای ۵۵ یا ۶۰ منظور شود