احادیث و اندرزهای حکیمانه؛ احادیثی گهربار پیرامون اسراف  

1- اسراف چیست؟

قال الصادق علیه السلام:

انما الاسراف فیما اتلف المال و اضر بالبدن.

قیل: فما الاقتار؟ قال:

اکل الخبز و الملح و انت تقدر على غیره.

 

امام صادق علیه السلام فرمود:

اسراف آن است که انسان مالش را از بین ببرد و به بدنش صدمه بزند «مثل سیگار کشیدن » عرض شد پس اقتار چیست؟

فرمود: این است که غذایت نان و نمک باشد در صورتی که قدرت دارى غذاى مناسب ترى بخورى.

مجموعة الاخبار، باب 171، حدیث 1

------------------------------------

 

2- زیادى آب خوردن را نباید دور ریخت.

قال الصادق علیه السلام:

من شرب من ماء الفرات و القى بقیة الکوز خارج الماء فقد اسرف.

 

امام صادق علیه السلام فرمود:

کسى که آبى را از نهر فرات «گوارا» براى خوردن بردارد و بعد از نوشیدن، زیادى آن را بیرون بریزد اسراف کرده است.

مجموعة الاخبار، باب 171، حدیث 3

------------------------------------

 

3- پایین ترین مرتبه اسراف

عن ابى عبدالله علیه السلام قال:

ادنى الاسراف هراقة فضل الاناء و ابتذال ثوب الصون و القاء النوى.

 

امام صادق علیه السلام فرمود:

پایین ترین مرتبه اسراف عبارت است از:

1- دور ریختن آبى که از آشامیدن اضافه آمده است.

2- این که لباس کار و لباس بیرونى، یکى باشد.

3- به دور انداختن هسته خرما پس از خوردن خرما، چون از هسته خرما ماده غذایى براى شتران تهیه مى شود.وسائل الشیعه، ح 3، باب 28، ص 374.

------------------------------------

 

4- میوه ی نیم خورده

روى انه نظر الصادق علیه السلام الى فاکهة قد رمیت من داره لم یستقص اکلها فغضب و قال: ما هذا ان کنتم شبعتم فان کثیرا من الناس لم یشبعوا فاطعموه من یحتاج الیه.

نقل شده است که امام صادق علیه السلام مشاهده کرد میوه اى را نیم خورده از خانه بیرون انداخته اند، خشمگین شد و فرمود:

اگر شما سیر هستید خیلى از مردم گرسنه اند خوب بود آن را به نیازمندیش مى دادید.

مجموعة الاخبار، باب 171، حدیث4

------------------------------------

 

5- هر چه از سفره افتاد بردارید

عن ابى عبدالله علیه السلام قال:

انى اجد الشیئ الیسیر یقع من الخوان فاعیده فیضحک الخادم.

 

از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرمود:

من هر گاه چیز کمى هم از سفره مى افتد، آن را برمى دارم و این کار باعث تعجب خادم مى شود و خادم مى خندد.

مجموعة الاخبار، باب 171، حدیث7

------------------------------------

 

6- سلامتى کجاست؟

قال امیرالمؤمنین علیه السلام:

کلوا ما سقط من الخوان فانه شفآء من کل داء باذن الله عز و جل لمن اراد ان یستشفى به.

 

امیرمؤمنان علیه السلام فرمود:

آنچه را که از سفره افتاده بردارید و بخورید، زیرا آن دواى هر دردى است که خدا بخواهد آن را التیام بخشد براى کسى که به نیت شفا بخورد.

مجموعة الاخبار، باب 171، حدیث 9، بنقل از نهج البلاغه

------------------------------------

 

7- بى نیازى جاودانه

قال رسول الله صلى الله علیه و آله و سلم:

من تتبع ما یقع من مائدة فاکله ذهب عنه الفقر و عن ولده و ولد ولده الى السابع.

 

پیامبر گرامى صلى الله علیه و آله و سلم فرمود:

کسى که جستجو کند و آنچه از سفره افتاده بردارد و بخورد، فقر و تنگدستى از خودش و اولادش تا هفت پشت رخت بر مى بندد.

مجموعة الاخبار، باب 171، حدیث 8

------------------------------------

8- نشانه هاى اسراف کننده

عن ابى عبدالله علیه السلام قال:

للمسرف ثلاث علامات یشترى ما لیس له و یلبس ما لیس له و یاکل ما لیس له.

 

امام صادق علیه السلام فرمود:

اسراف کننده را سه نشانه است:

چیزهایى را مى خرد و مى پوشد و مى خورد که در شأن او نیست.

تفسیر نور الثقلین، جلد 1، سوره انعام، ص 772

------------------------------------

 

9- نشانه مؤمن

قال ابو عبدالله علیه السلام:

صفة المؤمن... لا یبذر و لا یسرف بل یقتصد.

 

امام صادق علیه السلام فرمود:

انسان مؤمن اسراف و زیاده روى نمى کند بلکه میانه روى را پیشه خود مى سازد.

مجموعة الاخبار، الباب 30، حدیث1

------------------------------------

 

10- روش پیامبر

روى انه کان رسول الله صلى الله علیه و آله و سلم یاکل الرطب و یطعم الشاة النوى.

روایت شده است پیامبر گرامى صلى الله علیه و آله و سلم وقتى خرما مى خوردند، هسته آن را به گوسفند مى دادند.

مجموعة الاخبار، باب 171، حدیث 5

------------------------------------

 

11- اسلام و میانه روى

عن عامر بن جذاعة قال:

جاء رجل الى ابى عبدالله علیه السلام فقال له:

اتق الله و لا تسرف و لا تقتر و لکن بین ذلک قوام، ان التبذیر من الاسراف، قال الله عز و جل، و لا تبذر تبذیرا.

 

از عامر بن جذاعة نقل شده است که گفت: مردى آمد خدمت امام صادق علیه السلام حضرت به او فرمود:

تقواى الهى پیشه کن، اسراف نکن و بر خود هم سخت مگیر و میانه روى مایه استوارى است، تبذیر همان اسراف است که خداوند درباره آن فرموده: تبذیر و زیاده روى نکن.

تفسیر نور الثقلین، ج 2، سوره اسراء، ص 56

------------------------------------

 

12- کار شیطانى

عن کتاب ابى محمد العسکرى علیه السلام الى محمد بن حمزة و بشارته بالغنى و قوله له: و علیک بالاقتصاد و ایاک و الاسراف فانه من فعل الشیطنة.

 

امام حسن عسگرى علیه السلام به محمد بن حمزه نامه اى نوشته و او را به ثروت و بى نیازى مژده داده و به او فرمود:

بر تو باد میانه روى و پرهیز از اسراف زیرا اسراف از کارهاى شیطانى است.

بحار الانوار، 50: ص 292 ح 66

------------------------------------

 

13- عامل نیاز و بى نیازى

قال ابو عبدالله علیه السلام:

یا عبید،ان السرف یورث الفقر و ان القصد یورث الغنى.

 

امام صادق علیه السلام به عبید فرمود:

اسراف و زیاده روى باعث فقر و تنگدستى مى گردد و میانه روى موجب ثروت و بى نیازى مى شود.

وسائل الشیعه، ج 15، ص 258

------------------------------------

 

14- دور انداختن هسته خرما

عن ابى عبدالله علیه السلام قال:

ان القصد امر یحبه الله عز و جل و ان السرف یبغضه حتى طرحک النواة فانها تصلح لشیئ و حتى صبک فضل شرابک.

 

از امام صادق علیه السلام نقل شده است که فرمود:

میانه روى را خداوند متعال دوست دارد و اسراف و زیاده روى مورد خشم اوست حتى اگر اسراف در انداختن هسته خرمایى باشد که قابل مصرف است یا زیادى آبى که خورده شده باشد.

تحف العقول، ص 301

------------------------------------

 

15- میانه روى و بقای نعمت

عن موسى بن جعفر علیه السلام:

و من اقتصد و قنع بقیت علیه النعمة و من بذر و اسرف زالت عنه النعمة.

 

امام موسى بن جعفر علیه السلام فرمودند:

کسى که در زندگى میانه روى و قناعت ورزد، نعمت او باقى مى ماند و آن که با ریخت و پاش و اسراف زندگى کند نعمتش از بین مى رود.

تحف العقول، ص 301

------------------------------------

 

16- میانه روى حسنه و اسراف گناه است

قال ابو جعفر لابى عبد الله علیه السلام:

یا بنى! علیک بالحسنة بین السیئتین تمحوهما قال: کیف ذلک یا ابة؟

قال: مثل قوله،«و الذین اذا انفقوا لم یسرفوا و لم یقتروا»

 

امام باقر علیه السلام به فرزندش امام صادق علیه السلام فرمود:

بر تو باد به انجام کار خیرى که وسط دو کار بد قرار گرفته و آن دو را از بین مى برد، امام صادق سؤال کرد، چگونه چنین چیزى ممکن است؟ امام فرمود:

همان طور که قرآن مى گوید مؤمنین کسانى هستند که وقتى انفاق مى کنند زیاده روى و سختگیرى نمى کنند. (بنابراین اسراف و سخت گیرى هر دو گناه است و حد وسط آن یعنى میانه روى حسنه است بر تو باد به آن حسنه که بین آن دو گناه است).

تفسیر نور الثقلین، جلد 4، سوره فرقان، ص 27

------------------------------------

 

17- بیمه میانه روعن

ابن میمون قال سمعت ابا عبد الله علیه السلام، یقول:

ضمنت لمن اقتصد ان لا یفتقر.

 

ابن میمون گفت شنیدم که امام صادق علیه السلام فرمود:

هر کسى که در زندگى خود میانه رو باشد من ضمانت مى کنم او را که هرگز تهى دست نشود.

خصال صدوق، باب الواحد، حدیث 32

------------------------------------

 

18- عامل فراوانى و تباهى ثروت

قال امیرالمؤمنین علیه السلام:

القصد مثراة و السرف مثواة.

 

على علیه السلام فرمود:

اعتدال در خرج کردن «میانه روى » موجب فراوانى مال و ثروت و اسراف باعث تباهى و نابودى آن است.

وسائل الشیعه، ج 15، ص 258

------------------------------------

 

19- میانه روى عامل رستگارى

قال رسول الله صلى الله علیه و آله و سلم:

ثلاث منجیات، فذکر الثالث القصد فى الغنى و الفقر.

 

پیامبر گرامى اسلام صلى الله علیه و آله و سلم فرمود:

سه چیز باعث نجات و رستگارى است و در مورد سومى خاطر نشان ساخت، رعایت اعتدال در حال فقر و توان گریست.

وسائل الشیعه، ج 15، ص 258

------------------------------------

 

20- عامل فراوانى رزق و محرومیت

قال رسول الله صلى الله علیه و آله و سلم:

من اقتصد فى معیشته رزقه الله و من بذر حرمه الله.

 

پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم فرمود:

کسى که در زندگى میانه روى را رعایت نماید خداوند او را روزى مى دهد و کسى که اسراف و زیاده روى کند، او را محروم مى سازد.

وسائل الشیعه، ج 15، ص 259

 

منبع 

تبیان