دستورالعمل حسابرسی مالیات بر ارزش افزوده  

منظور از حسابرسی مالیاتی در این دستورالعمل ، سازمان حسابرسی و موسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی ایران می‌باشد . نمونه گزارش حسابرسی مالیاتی موضوع ماده 27 قانون مالیات بر ارزش افزوده توسط سازمان امور مالیاتی کشور تنظیم و جهت استفاده حسابرسان مالیاتی منتشر شده است ، لذا حسابرسان مالیاتی ملزم می‌باشند در تهیه گزارش مالیاتی اشخاص حقیقی و حقوقی مورد حسابرسی دقیقاً وفق نمونه گزارش مذکور عمل نمایند ، به نحوی که تمامی قسمتها دقیقاً پاسخ داده شود . علاوه بر لزوم توجه به مندرجات گزارش یاد شده و پاسخگویی به هریک از موارد ، حسابرسان مزبور در رسیدگی و تنظیم گزارش ملزم به رعایت قانون مالیات بر ارزش افزوده و مقررات مالیاتی و استانداردها و دستورالعمل حسابرسی می‌باشند . مفاد دستورالعمل حسابرسی به شرح ذیل می‌باشد:
1. مبنای تعیین ماخذ و مالیات و عوارض ، قانون مالیات بر ارزش افزوده و مقررات مربوط به آن است که با در نظر گرفتن سایر قوانین و استانداردهای حسابداری (تا آن حد که مغایرت با قانون نداشته باشد) اعمال می‌شود .
2. در تعیین ماخذ محاسبه و مالیات و عوارض ، چنانچه در قانون مالیات بر ارزش افزوده صراحتی نسبت به موضوع نداشته باشد ولی سایر قوانین مرتبط دارای حکم معین در آن مورد باشند ، حکم مزبور ملاک عمل قرار خواهد گرفت ، بدیهی است در موارد سکوت و ابهام ، به ترتیب دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌های سازمان امور مالیاتی کشور و نیز استانداردهای حسابداری عمل خواهد شد .
3. اشخاصی که انجام حسابرسی مالیاتی را به حسابرسان مالیاتی ارجاع می‌نمایند ، مکلفند یک نسخه از قرارداد حسابرسی مالیاتی را همراه با اظهار نامه به اداره امور مالیاتی مربوط تسلیم نمایند ، در غیر این صورت گزارش ارایه شده در اجرای ماده 27 قانون مورد قبول نخواهد بود .
4. هرگاه حسابرس مالیاتی در اجرای بند الف ماده 27 قانون مالیات بر ارزش افزوده به موارد ایرادی برخورد نماید که به اعتبار دفاتر و اسناد و مدارک خللی وارد ننماید و تعیین ماخذ واقعی مشمول مالیات امکان‌پذیر باشد ، ضمن درج موارد ایراد در گزارش خود ، ماخذ و مالیات و عوارض را تعیین خواهد کرد و در صورتی که دفاتر و اسناد و مدارک مزبور برای محاسبه ماخذ و مالیات و عوارض غیر قابل رسیدگی تشخیص داده شود یا به علت عدم رعایت موازین قانونی مورد قبول واقع نشود ، باید اظهار نظر خود مبنی بر عدم کفایت اسناد و مدارک و دفاتر برای امر حسابرسی مالیاتی را بطور کتبی با ذکر دلایل به اداره امور مالیاتی ذی‌ربط اعلام نماید ، در این صورت اداره امور مالیاتی مکلف است نسبت به رسیدگی و تعیین ماخذ و مالیات و عوارض اقدام نماید .
5. چنانچه قبل یا بعد از صدور برگ مطالبه مالیات ، اطلاعات و مدارکی در مورد فعالیت‌های مؤدی به دست آید که در نتیجه نیاز به بررسی دفاتر و اسناد و مدارک مودی ذی‌ربط و توضیحات تکمیلی حسابرس باشد ، رئیس اداره امور مالیاتی موضوع را به طور کتبی از حسابرس مربوطه استعلام خواهد نمود که به ترتیب زیر عمل خواهد شد:
الف- حسابرس مالیاتی مکلف است ظرف پانزده روز از تاریخ دریافت استعلام ، دفاتر و اسناد و مدارک مربوط را بررسی و در صورتی که ثبت و مرتبط بودن فعالیت مذکور طبق مستندات احراز نگردد ، موضوع عدم احراز فعالیت‌های مذکور را بطور کتبی به اطلاع رئیس اداره امور مالیاتی برساند ، در این صورت اداره امور مالیاتی براساس پاسخ دریافتی مطابق قانون و مقررات اقدام خواهد نمود .
ب- در صورتی که حسابرس مالیاتی ظرف پانزده روز از تاریخ دریافت استعلام نسبت به ارائه پاسخ لازم به رییس اداره امور مالیاتی اقدام ننماید ، اداره امور مالیاتی با استعلام و یا مراجعه به مودی طبق قانون و مقررات موضوعه اقدام خواهد نمود .
ج- در صورت ثبت فعالیت مورد استعلام در دفاتر مودی ، حسابرس مکلف است ظرف پانزده روز از تاریخ دریافت استعلام ، توضیحات تکمیلی در خصوص مالیات و عوارض موضوعه با ذکر شماره سند حسابداری همراه با تصویر اسناد حسابداری و مدارک ضمیمه آن ، بطور کتبی به اطلاع رییس اداره امور مالیاتی برساند . در صورتی که پاسخ حسابرس با توجه به مقررات مالیات بر ارزش افزوده و اسناد و مدارک ارسالی و توضیحات تکمیلی ارائه شده ، به نظر رئیس اداره امور مالیاتی با قانون و مقررات مربوط تطبیق ننماید ، اداره امور مالیاتی موضوع را با شرح استدلال عدم پذیرش به هیات سه نفره موضوع بند (ب) تبصره یک ماده (6) اصلاحیه آیین‌نامه اجرایی موضوع تبصره (4) ماده واحده قانون استفاده از خدمات تخصصی حسابداران ذیصلاح به عنوان حسابداران رسمی ، ارجاع می‌گردد ، هیات با حضور کلیه اعضا رسمیت یافته و رای اکثریت اعضای هیات مذکور ، مورد قبول سازمان امور مالیاتی کشور ، جامعه حسابداران رسمی و سازمان حسابرسی بوده و مبنای حل و فصل پرونده ذی‌ربط قرار خواهد شد .
6. چنانچه قبل از صدور برگ مطالبه مالیات و عوارض نسبت به ارائه گزارش حسابرسی مالیاتی در خصوص بند ب ماده 27 قانون مالیات بر ارزش افزوده (تعیین ماخذ مشمول مالیات و مالیات و عوارض متعلق) و معافیت‌های مالیاتی نیاز به توضیحات تکمیلی حسابرس مالیاتی باشد ، رئیس اداره امور مالیاتی موضوع را به طور کتبی از حسابرس مالیاتی استعلام خواهد نمود که به ترتیب زیر عمل خواهد شد؛
الف- حسابرس مالیاتی مکلف است ظرف پانزده روز از تاریخ دریافت استعلام ، توضیحات تکمیلی را به رئیس اداره امور مالیاتی ارائه نمایند ، در غیر این صورت و یا اعلام عدم دسترسی به دفاتر و اسناد و مدارک مودی از سوی حسابرس مالیاتی ، اداره امور مالیاتی با استعلام و یا مراجعه به مودی مطابق مقررات جهت رسیدگی و تعیین ماخذ مشمول مالیات و مالیات و عوارض اقدام خواهد نمود .
ب- در صورتی که نظر حسابرس مالیاتی از لحاظ انطباق با قانون و مقررات مالیاتی حسب نظر رئیس اداره امور مالیاتی کافی به مقصود نباشد ، موضوع به هیات مذکور در بند ج ردیف 5 فوق ارجاع می‌گردد .
7. اداره امور مالیاتی گزارش حسابرسی مالیاتی را بدون رسیدگی قبول و مطابق مقررات برگه مطالبه صادر می‌نماید . قبول گزارش حسابرسی مالیاتی موکول به آن است که مودی گزارش حسابرسی مالیاتی را همراه با اظهار نامه مالیاتی یا حداکثر ظرف یک ماه از تاریخ انقضای مهلت تسلیم اظهار نامه به اداره امور مالیاتی مربوط تسلیم نموده باشد .
8. چنانچه در موعد مقرر اظهارنامه مالیاتی تسلیم اداره امور مالیاتی ذیربط نشده باشد ، رسیدگی و تعیین ماخذ مالیاتی و عوارض به عهده امور مالیاتی خواهد بود .
9. استعلام و ارسال پاسخ در مهلت‌های تعیین شده و مکاتبات بین اداره امور مالیاتی و حسابرسان مالیاتی و بالعکس باید با ابلاغ کتبی یا از طریق پست سفارشی صورت پذیرد .
10. در مورد تعدیلات بایستی کلیه اقلام بدهکار و بستانکار حسابهای مربوط از نظر شمول یا عدم شمول مالیات و عوارض موضوع قانون مالیات بر ارزش افزوده بررسی و آثار آن در گزارش حسابرسی مالیاتی درج گردد .
11. حسابرس مالیاتی مکلف است روش‌های رسیدگی اعم از مشاهده ، تاییدیه ، استعلام نسبت به مالیات و عوارض پرداختی مودی در نهاده‌ها را اجرا نماید .
12. حسابرس مالیاتی مکلف است نسبت به موارد ذیل به صورت جداگانه بررسی و اظهار نظر نماید:
الف) مالیات و عوارض غیر قابل تهاتر یا استرداد موضوع تبصره چهار ماده هفده قانون .
ب) مالیات و عوارض غیر قابل تهاتر یا استرداد موضوع تبصره دو ماده هفده .
ج) مالیات و عوارض غیر قابل تهاتر یا استرداد موضوع تبصره سه ماده هفده قانون بر مبنای تخصیص و تسهیم عوامل عرضه کالا یا ارائه خدمات .
د) عوارض آل این دگی موضوع تبصره یک ماده سی و هشت قانون .
13. کاربرگ‌های حسابرسی مالیاتی باید در پرونده جداگانه‌ای به نام پرونده مالیاتی بایگانی و خلاصه‌ای از وضعیت مالیاتی هر سال به ترتیب در پرونده‌های جاری و دائمی در قسمتهای مربوط نگهداری شود . در صورت استعلام اداره امور مالیاتی در خصوص مستندات حسابرسی از جمله کاربرگ‌ها ، چک لیستها ، تاییدیه از اشخاص ثالث و … حسابرس مکلف به ارائه تصاویر آن می‌باشد .
14. چنانچه حسابرس مالیاتی در رسیدگی‌های خود به مواردی برخورد نماید که تشریح آنها در قسمت‌های منظور شده در گزارش میسر نیست ، بایستی طی یادداشت‌های جداگانه ضمیمه گزارش ، توضیحات لازم را بدهد .
15. گزارش حسابرسی مالیاتی تنظیمی طبق نمونه فوق‌الاشاره همراه با مستندات مربوط باید به مودی تسلیم و از طریق مودی در اختیار اداره امور مالیاتی قرار گیرد .
16. از آنجا که برای امر حسابرسی مالیاتی دسترسی به اطلاعات و سوابق مالیاتی (مالیات بر ارزش افزوده یا عملکرد) ضروری است ، ادارات امور مالیاتی ذیربط در صورت مراجعه حسابرس مالیاتی ، همکاری‌های لازم را معمول و پرونده مالیاتی و اسناد و مدارک مربوط را در اختیار آنها قرار دهند و ضمناً در صورت بروز اشکال در این خصوص حسابرسان می‌توانند حسب مورد به معاونت مالیات بر ارزش افزوده جهت رفع اشکال مراجعه نمایند .
17. سازمان امور مالیاتی کشور می‌تواند برخی از گزارشات حسابرسی مالیاتی در اجرای ماده 27 قانون را به صورت نمونه انتخاب و مورد رسیدگی قرار دهد .
18. در صورتی که مالیات و عوارض تعیین شده توسط حسابرس با مالیات و عوارض تعیین و قطعی شده توسط اداره امور مالیاتی اختلاف داشته باشد موضوع بررسی تخلفات احتمالی حسابرس مالیاتی به هیات تشخیص مذکور در بند ج ردیف 5 ، از طرف سازمان امور مالیاتی کشور جهت طرح در هیات‌های انتظامی جامعه حسابداران رسمی ایران یا کمیته انتظامی سازمان حسابرسی حسب مورد اعلام خواهد شد ، جامعه حسابداران رسمی ایران و سازمان حسابرسی مکلفند یک نسخه از رای را جهت اطلاع به سازمان امور مالیاتی کشور ارسال نمایند .
19. حسابداران رسمی ، در صورت قبول حسابرسی مالیات بر ارزش افزوده اشخاص حقیقی و حقوقی ارجاعی توسط سازمان امور مالیاتی کشور مکلف به اجرای حسابرسی مالیاتی مطابق این دستورالعمل می‌باشد .
20. در صورت وجود هزینه موضوع تبصره دو ماده 38 قانون مالیات بر ارزش افزوده برای واحدهای تولیدی ، حسابرسان مالیاتی مکلفند با توجه به اعلام وزارت کار و امور اجتماعی و ضوابط اجرایی تعیین شده توسط سازمان امور مالیاتی کشور در خصوص مبلغ قابل تهاتر یا استرداد به میزان ده درصد عوارض موضوع بند الف ماده 38 قانون مالیات بر ارزش افزوده تا سقف هزینه مذکور اظهار نظر نمایند .
21. حسابرسان مکلفند در اجرای بندهای 5 و 6 دامنه رسیدگی نمونه گزارش مزبور ، فهرست خرید و فروش مواد و کالا/ دارایی‌های ثابت/ خدمات دریافتی یا ارائه شده را به طور کامل با در نظر گرفتن مفاد قانون مالیات بر ارزش افزوده و سایر مقرارت مربوط مورد بررسی قرار داده و تطبیق آن را تایید و موارد اختلاف را مشخص نمایند ، همچنین در اجرای موضوع بند یک و دو دامنه رسیدگی نمونه گزارش مزبور حسابرسان می‌توانند به جای فهرست معاملات ، لوح فشرده اطلاعات فوق را از مودی اخذ و تحویل اداره امور مالیاتی نمایند ، مشروط بر این که فهرست خلاصه لوح فشرده (شامل جمع خرید ، جمع فروش به تفکیک معاف و غیر معاف) به مهر و امضای مؤدی رسیده و ضمیمه گردد .
22. گزارش تنظیمی توسط حسابرسی و موسسات حسابرسی می‌بایست به امضای حداقل دو نفر از حسابداران رسمی برسد.