شرکتهای عملی (مشارکت خاص)  

هر شرکت ایرانی که فعلا وجود داشته یا در آتیه تشکیل می شود و با اشتغال به امور تجاری خود را به صورت یکی از شرکت های مذکور در  قانون تجارت در نیاورده و مطابق مقررات مربوط به آن شرکت عمل ننماید شرکت تضامنی محسوب شده و احکام راجع به شرکت های تضامنی در مورد آن اجرا می گردد.

بنابراین می توان نتیجه گرفت، هر چند شرکت های عملی مقررات قانونی تشکیل شرکت های تضامنی را طی نمی کنند ولی به عنوان شرکت تضامنی محسوب شده و تابع مقررات و ضوابط شرکت های تضامنی هستند.

امروزه چنین شرکتهایی به وفور به فعالیت پرداخته و رشد و گسترش زیادی یافته اند، از این رو سازمان حسابرسی به عنوان مرجع تدوین استاندارهای حسابداری و حسابرسی در ایران رویه عمل حسابداری حاکم بر شرکت های عملی را طی استاندارد حسابداری شماره 23 با عنوان «حسابداری مشارکت های خاص» تدوین و از ابتدای سال 1381 اجرای آن را الزامی نمود. این استاندارد مطابق با استاندارد حسابداری بین المللی شماره 31 با عنوان « گزارشگری مالی سهم الشرکه در مشارکت های خاص» می باشد. در ادامه برای آشنایی بیشتر با الزامات این استاندارد به گزیده ی از آن اشاره می شود.

انواع مشارکت خاص

حسابداری مشارکت های خاص روشهای متفاوتی است. در این استاندارد ، سه نوع متداول  آن شامل عملیات تحت کنترل مشترک ، دارایی های تحت کنترل مشترک و واحد های تجاری تحت کنترل مشترک مشخص شده است که مشمول تعریف مشارکت خاص می باشد ویژگی مشترک مشارکت خاص به شرح زیر است :

الف) دو یا چند شریک خاص به موجب یک توافق قراردادی باهم مرتبط اند، و

ب) این توافق قراردادی، کنترل مشترک را برقرار می کند.

از آنجا که شرکت های عملی به موجب توافقی قراردادی بین شرکاء تشکیل می شوند هیچ یک از شرکاء دارای نفوذی قابل ملاحضه بر دیگری نیست. وجود چنین توافق قراردادی، مشارکت خاص را از سرمایه گذاری در واحدهای تجاری وابسته که در آنها سرمایه گذار دارای نفوذی قابل ملاحضه است، متمایز می سازد. از این رو فعالیتهای فاقد توافق قراردادی برای ایجاد کنترل مشرک، مشارکت خاص محسوب نمی شود.

توافق قراردادی به طرق مختلف، برای مثال به موجب قراردادی بین شرکای خاص یا به موجب صورتجلسه مذاکرات بین آنان صورت می گیرد.

توافق قراردادی صرف نظر از شکل، معمولا مکتوب و شامل موضوعات زیر است:

- نوع فعالیت، مدت والزامات گزارشگری مشارکت خاص

- انتصاب اعضاء هیئت مدیره یا سایر ارکان اداره کننده مشابه مشارکت خاص و حق رای شرکاء خاص

- آورده شرکاء خاص

- سهم شرکای خاص از محصول، درآمدها، هزینه ها یا نتایج مشارکت خاص

توافق قراردادی، کنترل مشارکت را بر مشارکت خاص برقرار می کند. چنین الزامی اطمینان می دهد که هیچ از شرکای خاص در موقعیتی نیست که به تنهایی فعالیت مربوط را کنترل کند. در توافق قراردادی ممکن است یکی از شرکای خاص به عنوان مجری یا مدیر شرکت خاص مشخص شود. مجری، مشارکت خاص را کنترل نمی کند بلکه با توجه به سیاست های مالی و عملیاتی که براساس توافق قراردادی مورد موافقت شرکای خاص را قرار گرفته و اجرای آن به وی محول شده است، بکار می پردازد. اگر مجری به تنهایی توان هدایت سیاستهای مالی و عملیاتی فعالیت اقتصادی را داشته باشد، در این صورت، چنین فعالیتی مشارکت خاص تلقی نمی شود بلکه به عنوان واحد تجاری فرعی مجری ، محسوب می گردد.

منبع:

استاندارد حسابداری شماره 23

تساوی