مالیات منبعی پایدار برای تامین هزینه های نظام بهداشت و درمان

از این روست که دولت‏ها سهم قابل توجهی از تولید ناخالص داخلی خود را صرف امور بهداشت و درمان اعضای جامعه می‏کنند. جدیدترین گزارش بانک جهانی نشان می‏دهد کشورهای جهان بین 1.5 درصد تا 17.1 درصد از کل تولید ناخالص داخلی خود را به این حوزه اختصاص داده‏اند. این نسبت مثلا در مورد آمریکا 17.1، در مورد سوئد 11.9 درصد، در مورد فرانسه 11.5 درصد و در مورد آلمان نیز 9.4 درصد است.

نکته مهم در این میان است که همه کشورها تلاش می کنند با تخصیص منابع درآمدی پایدار و مشخص به بخش بهداشت و سلامت، این حوزه را از گزند بی ثباتی های احتمالی در بخش های بودجه ای و مالی مصون نگه دارند. تجربه نشان داده است تخصیص بخشی از درآمدهای مالیاتی بهترین شیوه برای تامین منابع درآمدی پایدار مورد نیاز بخش بهداشت و درمان است.

مالیات علاوه بر اینکه منبعی پایدار و بادوام برای تامین هزینه خدمات عمومی است، مزایای زیادی نیز برای توسعه خدمات درمانی و بهداشتی به همراه دارد; از جمله اینکه استوار کردن نظام بهداشت و درمان بر اساس درآمدهای مالیاتی می‏تواند تضمین‏کننده دسترسی برابر و عادلانه همه اقشار جامعه به خدمات این بخش باشد. چرا که در این روش انتظار بر این است که ثروتمندان مالیات بیشتری بپردازند و سهم بیشتری از هزینه‏های سلامت و درمان را متقبل شوند و در مقابل همه افراد جامعه دسترسی برابری به خدمات ارائه‏شده از این طریق داشته باشند. همچنین از مالیات می توان به عنوان اهرم فشاری برای کنترل فعالیت ها و کالاهای آسیب رسان و یا مشوقی برای ارتقای سطح بهداشت و سلامت بهره گرفت.

در ایران نیز که مسئولین و متولیان امر می‏کوشند زمینه دسترسی عادلانه همه اعضای جامعه به خدمات بهداشتی و درمانی را فراهم کنند و از بار این هزینه‏ها بر دوش مردم بکاهند، به مالیات به عنوان راهکاری اثربخش نگریسته شده است. بر اساس آنچه در برنامه پنجم توسعه پیش‏بینی شده است قرار است مردم در نهایت حداکثر 30 درصد از کل هزینه‏های سلامت و درمان خود را متقبل شوند. تردیدی نیست که درآمدهای مالیاتی نقش مهمی در تحقق این اهداف مهم ایفا خواهد کرد. هم‏اکنون بر اساس تصویب نمایندگان مجلس شورای اسلامی یک واحد درصد از مالیات بر ارزش افزوده صرف تامین هزینه‏ های بهداشت و سلامت جامعه می شود که مردم مدتی است پیامدهای اثربخش و سودمند اجرای این قانون را به چشم می بینند. علاوه بر تخصیص بخشی از مالیات بر ارزش افزوده به بخش بهداشت و درمان، تحقق سایر درآمدهای مالیاتی نیز در نهایت به دولت کمک می کند در مسیر تحقق اهداف خود برای توسعه خدمات درمانی و ایجاد دسترسی عادلانه همه اقشار جامعه به این خدمات گام های استوارتری بردارد.

موضوع دیگری که در این زمینه مورد توجه قرار گرفته است این است که می توان از مالیات به عنوان ابزاری برای کنترل کالاها و رفتارهای آسیب رسان استفاده کرد. کالاهای آسیب رسانی از قبیل آلاینده های محیط زیست، سیگار و نوشابه که افزایش استفاده از آنها به معنای افزایش هزینه های سلامت و درمان است، مشمول مالیات‏های ویژه‏ای قرار گرفته است و درآمد حاصل از این مالیات ها نیز به وزارتخانه‏های بهداشت و درمان، ورزش و جوانان و علوم و تحقیقات و فناوری اختصاص می‏یابد.

تلاش قانونگذاران و مسئولین امر در این حوزه و اهتمام مودیان به پرداخت مالیات ترسیم گر چشم‏اندازی است که در آن هزینه های بهداشت و درمان بر دوش مردم سنگینی نخواهد کرد و همه اقشار جامعه به خدمات بهداشتی و درمانی دسترسی برابر خواهند داشت.

شاید بتوان مجموعه تلاش ها و سیاست های دولتمردان و قانونگذاران در جمهوری اسلامی ایران در جهت توجه به منابع درآمدی مورد نیاز بخش بهداشت و سلامت را بتوان در آمارهای بانک جهانی مشاهده کرد. بر اساس برآوردهای بانک جهانی، ایران در سال 2014 حدود 6.9 درصد از تولید ناخالص داخلی خود را صرف تامین هزینه های بخش بهداشت و سلامت کرده است. این در حالی است که این رقم در سال 1995 فقط 3.7 درصد بوده است.