تزلزل پایه‌های علوم پایه، در صورت باز نشدن گره اشتغال

به گزارش لحظه نگر مالی تیم متفکران به نقل از  ایسنا، اگر نگاهی به تعداد داوطلبان کنکور سراسری ۹۷ در سه رشته علوم‌تجربی، ریاضی و فنی و علوم انسانی داشته باشیم، متوجه می‌شویم تعداد شرکت‌کنندگان گروه علوم تجربی به تنهایی، حدودا دو برابر مجموع داوطلبان رشته‌های ریاضی و فنی و علوم انسانی است.

گردش چند دقیقه ای:
مسیر خدمات مالی و حسابداری را مجازی طی کنید

برای ریشه‌یابی دقیق این عدم توازن، باید عوامل مختلفی را مورد بررسی قرار داد، اما شاید بتوان به عنوان یکی از بارزترین و ملموس‌ترین این عوامل به وضعیت شغلی و بازار کار این رشته‌ها اشاره کرد.

به نظر می‌رسد دلیل اصلی گرایش داوطلبان به شرکت در کنکور رشته علوم تجربی، رقابت بر سر صندلی‌های محدود رشته‌های علوم پزشکی و پیراپزشکی است، زیرا بسیاری از داوطلبان آینده شغلی فارغ‌التحصیلان این رشته‌ها را در مقایسه با فارغ‌التحصیلان سایر رشته‌ها از جمله، فنی و مهندسی، علوم پایه و علوم انسانی تضمین‌شده‌تر می‌دانند.

در حال حاضر می‌توان گفت در بین رشته‌های دانشگاهی‌ای که کمتر مورد اقبال داوطلبان قرار دارد، رشته‌های علوم پایه وضعیت بحرانی تری را می‌گذارنند و از آنجایی که توسعه تکنولوژی در گروی پیشرفت علوم پایه است، اگر اقدامی اساسی و بموقع برای رسیدگی به وضعیت علوم پایه صورت نگیرد، ممکن است لطمه بزرگی به آینده علمی کشور وارد شود.

بازار شغلی نامناسب رشته‌های علوم پایه باعث شده است که داوطلبان برتر، تحصیل در این رشته‌ها در اولویت‌های خود قرار ندهند و برای تصاحب صندلی رشته‌هایی که بازار شغلی بهتری دارند، با یکدیگر رقابت کنند.

چنین وضعیتی ورود افرادی با سطح علمی پایین‌تر به رشته‌های علوم پایه را به دنبال دارد و تداوم این وضعیت در دراز مدت، باعث تزلزل پایه‌های رشته‌های علوم پایه در دانشگاه‌های کشور می‌شود.

تزریق فارغ‌التحصیلان بی‌سواد به جامعه، نتیجه تداوم وضع فعلی

پرویز آبرومند رئیس دانشکده علوم پایه واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد نیز در این باره، با انتقاد از کاهش سطح علمی دانشجویان علوم پایه تصریح کرد: اگر این روند ادامه پیدا کند، نتیجه تزریق فارغ‌التحصیلان بی‌سواد به جامعه است. وقتی چنین تزریقی صورت گیرد در جامعه مشکلات زیادی ایجاد می‌شود. یعنی کسانی وارد بحث‌های تخصصی می‌شوند که هیچ بنیه‌ای ندارند، حضورشان نمایشی بیشتر نبوده‌ و فقط مدرک گرفته‌اند و در نتیجه صنعت نابود می‌شود.

البته وضعیت همه رشته‌های علوم پایه با یکدیگر یکسان نیست و رشته‌هایی که بازار شغلی بهتری دارند، با تقاضای بیشتری مواجه‌اند.

آبرومند درباره وضعیت گرایش‌های مختلف در دانشکده علوم پایه واحد علوم و تحقیقات گفت: در شرایط کنونی متقاضیان بیشتر دنبال این هستند که بتوانند از طریق تحصیل در رشته‌ تحصیلی شغلی پیدا کنند. در گروه زیست متقاضی بالا است چون در سطح جهانی نیز تقاضا نیز زیاد است، فقط زیست گیاهی ضعیف است. استقبال از رشته ریاضی چون محض است، پایین آمده، در رشته شیمی نیز در گرایش‌هایی که حالت محض دارد و کمترکاربردی است تقاضاها پایین آمده است. در فیزیک هم در بعضی گرایش‌ها تقاضا خوب است و در بعضی گرایش‌ها خوب نیست.

تنزل استانداردهای آموزشی در پی کاهش سطح علمی دانشجویان

از سوی دیگر، کاهش سطح علمی کسانی که وارد رشته‌های علوم پایه می‌شوند، عواقبی همچون افزایش تعداد مشروطی‌ها را در دانشگاه‌ها به دنبال دارد و ممکن است دانشگاه‌ها به تدریج برای ادامه حیات، مجبور به  تنزل استاندارهای آموزشی خود شوند.

محسن رضایی رئیس دانشکده علوم پایه دانشگاه خوارزمی، در این باره توضیح داد: به نظر می‌رسد که برخی از دانشگاه‌ها سطح کیفی تجهیزات و سطوح آموزشی خود را افزایش نمی‌دهند و استانداردهایشان تحت تاثیر سطح علمی دانشجویان، تنزل پیدا کرده است.

وی ادامه داد: در رشته زمین‌شناسی دانشکده علوم زمین دانشگاه خوارزمی در چهار پنج سال گذشته با افزایش تعداد دانشجویان مشروطی مواجه شدیم و پس از بررسی علت این مسئله و مقایسه رتبه‌های دانشجویان ورودی رشته زمین شناسی در  طول ده سال گذشته، دریافتیم که در طول این سال‌ها رتبه دانشجویان پذیرفته شده در این رشته‌ها افزایش پیدا کرده است.

رضایی افزود: در حال حاضر افرادی با رتبه‌های ۳۰ هزار و یا حتی بالای ۴۰ هزار وارد رشته‌های علوم پایه در دانشگاه‌های مادر می‌شوند که شاید یکی از دلایل آن افزایش ظرفیت رشته‌های پرمتقاضی‌تر باشد. از آنجایی که رقابت زیادی برای قبولی در همان رشته‌های بالاتر مانند پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی وجود دارد برای پذیرفته شدن در رشته‌های علوم پایه حتی در دانشگاه‌های خوب لازم نیست دانش آموزان تلاش زیادی انجام دهند.

رئیس دانشکده علوم زمین دانشگاه خوارزمی اضافه کرد: در واقع معدل دانشجویان در طول تحصیل در رشته‌های علوم پایه سال به سال پایین‌تر می‌آید و ما در دانشگاه‌ها شاهد مشروطی‌های بیشتری از گذشته هستیم.

رد پای اشتغال، در گرایش بیشتر زنان به تحصیل در مقایسه با مردان

بنا بر گفته برخی از روسای دانشکده‌های علوم پایه، زنان نسبت به مردان اشتیاق بیشتری به تحصیل در رشته‌های علوم پایه دارند، که علت این مسئله را نیز می‌توان در وضعیت بازار شغل این رشته‌ها جست و جو کرد. باتوجه عرف جامعه، همچنان وظیفه اصلی تامین مالی خانواده را مردان بر عهده دارند، از این رو علی رغم وضعیت نامناسب کار، زنان بیشتر از مردان تمایل به تحصیل در رشته‌های علوم پایه را دارند.

رضایی در این باره، با بیان اینکه به نظر می‌رسد زنان گرایش بیشتری به تحصیل در رشته‌های علوم پایه دارند گفت: شاید علت تعداد بیشتر دانشجویان زن در این رشته‌ها این باشد که مردان بیشتر خود را برای پیدا کردن کار موظف می‌دانند اما زنان به اندازه آنها خود را موظف به یافتن کار نمی‌دانند و به همین علت زنان برای ادامه تحصیل انگیزه بیشتری دارند.

اشتغال، معضل اصلی فارغ‌التحصیلان علوم پایه

تدریس در مدارس را می‌توان یکی از گزینه‌های معمول فارغ‌التحصیلان رشته‌های علوم پایه برای کار عنوان کرد، اما به دلایل مختلفی امکان اشتغال به این کار نیز برای همه فارغ‌التحصیلان رشته‌های علوم پایه فراهم نیست.

علی اشرفی زاده معاون آموزشی دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی در این باره اظهار کرد: یکی از گزینه‌های مهم اشتغال برای کسانی که در رشته‌های علوم پایه تحصیل می‌کنند آموزگاری است. اما با توجه به وجود مجموعه بزرگی همچون دانشگاه فرهنگیان، آموزش و پروش که بیشتر اصرار دارد که نیروهایش را از آنجا جذب کند، جاذبه تحصیل در رشته‌های علوم پایه در دانشکده‌های دیگر کم می‌شود، به دلیل اینکه فرصت شغلی کمتری برای آنان وجود دارد.

وی ادامه داد: البته دایره شغل‌های مرتبط با علوم پایه، به تدریس و آموزگاری محدود نمی‌شود، اما به علت رابطه کمرنگ صنعت کشور با دانشگاه‌ها، امکان استفاده از ظرفیت دانش‌آموختگان این رشته‌ها در صنعت، بیشتر مورد غفلت واقع شده است.

در این راستا، محمد رضا کلباسی، معاون آموزشی دانشگاه تربیت مدرس با تاکید بر اهمیت رشته‌های علوم پایه در رشد و توسعه کشورها، تصریح کرد: اگر کشورهای پیشرفته رشد کردند به خاطر بهای مناسبی است که به رشته‌های علوم پایه داده‌اند و از طریق آنها علوم دیگرشان را نیز توسعه داده‌اند. ما در کشور این رشته‌ها را مغفول گذاشته‌ایم و بعد می‌خواهیم یک دفعه رشته‌های بین رشته‌ای را توسعه دهیم در صورتی که اگر این رشته‌ها با هم ارتباط نداشته باشند در درازمدت شکست می‌خوریم.

لزوم بازنگری در دروس علوم پایه

یکی از مسائلی که برای ارتقای رشته‌های علوم پایه و بهبود وضعیت اشتغال دانش‌آموختگان آن مطرح می‌شود، بازنگری در دروس این رشته‌ها و حرکت آن‌ها به سمت‌گرایش‌های بین رشته ای است، البته منظور از حرکت به سوی رشته‌های بین رشته‌ای، حرکت به سمت حوزه‌های بین رشته‌ای در علوم پایه است و نه اینکه از علوم پایه به مهندسی تغییر مسیر داده شود.

علی صدیق خاکی، رئیس دانشگاه صنعتی خواجه‌ نصیرالدین طوسی با تاکید بر اهمیت علوم پایه در کشور، گفت: دانشکده‌های علوم پایه ما باید برای بازنگری در مباحث مورد تدریسشان رسالتی داشته باشند.

وی ادامه داد: برای مثال شاید در حال حاضر دیگر نیازی نباشد دانشگاه ما روی برخی از زمینه‌های ریاضی و فیزیک کار کند. شاید اگر یک یا دو دانشگاه در کشور در زمینه ریاضیات محض به صورت تخصصی کار کنند، کافی باشد و لزومی ندارد که ما هم در این زمینه کار کنیم.

رئیس دانشگاه صنعتی خواجه نصیر یادآور شد: البته منظور این است که به سمت حوزه‌های بین رشته‌ای در علوم پایه حرکت کنیم نه اینکه از علوم پایه به مهندسی بیاییم، بلکه باید در خود حوزه‌های علوم پایه به سمت رشته‌های بین رشته‌ای و چندگرایشی که می‌دانیم در آینده کاربرد خواهند داشت، حرکت کنیم.

همه این مسائل در حالی مطرح می‌شود که باید توجه داشت نمی‌توان وجود افرادی که بنابر علاقه شخصی خود تحصیل در رشته‌های علوم پایه را انتخاب می‌کنند نادیده گرفت، هر ساله پس از اعلام نتایج نهایی کنکور، در میان پذیرفته‌شدگان افرادی دیده می‌شوند که علی رغم اینکه با توجه به رتبه‌شان امکان تحصیل در رشته‌های پر متقاضی‌تر را دارند، تنها به خاطر میل و علاقه شخصی در رشته‌هایی مانند ریاضی، فیزیک و ... تحصیل می‌کنند، اما در مجموع در اولویت قرار نگرفتن این رشته‌ها در انتخاب داوطلبان برتر، موضوعی قابل تامل است.

در نهایت، شاید بتوان باز شدن بسیاری از گره‌های رشته‌های علوم پایه را در گروی فراهم شدن شرایط مناسب برای اشتغال دانش‌آموختگان رشته‌های علوم پایه دانست؛ زیرا اگر داوطلبان از آینده شغلی این رشته‌ها اطمینان داشته باشند، رقابت بیشتری برای تحصیل در این رشته‌ها ایجاد خواهد شد و در نتیجه، سطح علمی افرادی که وارد این رشته‌ها می‌شوند افزایش یافته و در نهایت گامی به سوی ارتقاء کیفیت پیکره علمی کشور برداشته می‌شود.