معرفی اوراق مشارکت

اگر بخواهیم انواع اوراق بهادار را براساس درجه ریسک آن‌ها طبقه‌بندی کنیم، از آن‌جا که اوراق مشارکت بازده تضمین شده داشته و تقریبا هیچ گونه ریسکی را متوجه سرمایه‌گذار نمی‌کند، یکی از کم‌ریسک‌ترین سرمایه‌گذاری‌ها، سرمایه‌گذاری در اوراق مشارکت است.

 

به زبان ساده اوراق بهاداری که بیانگر مشارکت دارنده آن در یک طرح اقتصادی باشد، اوراق مشارکت نام دارد. برای مثال فرض کنید یک شرکت پتروشیمی برای راه‌اندازی خط تولید جدید به ۶۰۰ میلیارد تومان سرمایه نیاز داشته باشد. محاسبات و بررسی‌های کارشناسی نیز نشان می‌دهد که در صورت راه‌اندازی این خط تولید سودآوری شرکت افزایش یافته و اصطلاحا این طرح توجیه اقتصادی دارد.

 

 

در این صورت یکی از راه‌هایی که شرکت می‌تواند از طریق آن سرمایه مورد نیاز خود را تأمین کند، انتشار اوراق مشارکت است. با انتشار و عرضه این اوراق و جذب سرمایه مردم عادی و سرمایه‌گذاران، منابع مالی موردنیاز شرکت تأمین شده و سرمایه‌گذاران نیز به نسبت سرمایه خود در منافع حاصل از راه‌اندازی خط تولید جدید شریک خواهند شد.

 

اوراق مشارکت غیر بورسی (ساده)

این اوراق قابلیت معامله در بانک‌های عامل را داشته (بازار پول) و با تایید بانک مرکزی منتشر می‌شوند. در پایان سررسید اوراق، اصل سرمایه و سود حاصل از آن به سرمایه‌گذار پرداخت می‌شود.

اوراق مشارکت بورسی

بعضی از اوراق مشارکت قابلیت معامله در بورس و فرابورس را دارند. این اوراق خود به چند دسته تقسیم می‌شوند:

 

به کسر:  این نوع اوراق مشارکت با قیمتی کمتر از قیمت اسمی آن خریداری می‌شوند. لذا سود سرمایه‌گذار برابر با مابه‌التفاوت قیمت خریداری شده با قیمت اسمی اوراق در سررسید آن خواهد بود. خرید اوراق مشارکت به کسر نوعی سرمایه‌گذاری کوتاه مدت به شمار می‌روند.

مرکب:  این اوراق که خود دو دسته هستند توسط شرکت‌های سهامی عام منتشر می‌شوند:

قابل تعویض با سهام: این اوراق پس از سر رسید نهایی قابلیت تعویض با سهام سایر شرکت‌های پذیرفته شده در بورس را دارند.

قابل تبدیل به سهام: در سررسید یا زمان افزایش سرمایه، این نوع اوراق به سهام شرکت‌ منتشرکننده اوراق مشارکت تبدیل می‌گردند. این اوراق می‌توانند درصورت وضعیت خوب اقتصادی شرکت و سوددهی مناسب آن نسبت به زمان انتشار اولیه اوراق، با تبدیل به سهام سود مناسبی را برای سرمایه‌گذار به همراه داشته باشند.

انواع اوراق مشارکتآیا به اوراق مشارکت سود تضمین شده تعلق می‌گیرد؟!

مهم ترین جذابیت اوراق مشارکت در مقایسه با سایر انواع اوراق بهادار مثل سهام، پرداخت سود تضمین شده است. در واقع دارندگان اوراق مشارکت نسبت به پرداخت سود مشخص و تضمین‌شده که به آن سود على‌الحساب نیز می‌گویند اطمینان دارند.

بدیهی است که شرکت منتشرکننده اوراق مشارکت طبق قوانین خودش نمی‌تواند پرداخت سود را هم تضمین کند. لذا سود اغلب اوراق مشارکتی که در کشور منتشر می‌شود توسط بانک‌ها و مؤسسات مالی معتبر و یا دولت تضمین می‌شود، پس سرمایه‌گذار اطمینان دارد که در سررسیدهای مشخص، سود تعهدشده را دریافت خواهد کرد.

 

برای دریافت سود اوراق مشارکت در سررسیدهای مشخص شده (مثلا یک ماهه یا سه ماهه) دارنده اوراق می‌بایست به بانک مراجعه کرده و پس از تحویل دادن برگه‌هایی که همراه اوراق در اختیار او قرار گرفته است (کوپن‌ها)، سود خود را دریافت کند. بانک‌ها معمولا این امکان را برای خریداران اوراق مشارکت فراهم می‌کنند که بتوانند اوراق خریداری شده را در بانک به امانت بگذارند. این کار امنیت سرمایه‌گذاری شما را افزایش می‌دهد و باعث می‌شود که از مواردی مثل سرقت، آتش‌سوزی و… در امان باشد.

 

 اگر سرمایه‌گذار اوراق مشارکت را خودش نگهداری می‌کند، هنگام مراجعه به بانک باید اصل اوراق مشارکت را هم به همراه داشته باشند تا مالکیت وی توسط بانک احراز شود.

اما اگر سرمایه‌گذار اوراق را نزد بانک به امانت گذاشته باشد، بانک با دریافت یک کارمزد جزئی، سود اوراق را در سررسیدهای تعیین شده به صورت منظم به حساب او واریز خواهد نمود.

در اوراق مشارکت بورسی نیز سود اوراق در سررسیدهای مشخص و به صورت منظم به حساب سرمایه‌گذار واریز می‌شود.

آیا سرمایه‌گذاری در اوراق مشارکت مشول مالیات می‌شود؟!

یکی دیگر از جذابیت‌های اوراق مشارکت برای سرمایه‌گذاران، معاف از مالیات بودن آن است. طبق مصوبات مجلس شورای اسلامی از سال ۹۴ به بعد سود حاصل از سرمایه‌گذاری در اوراق مشارکت مشمول مالیات نمی‌شود تا سرمایه‌گذاری در این اوراق از جذابیت کافی برخوردار باشد.

 

کارمزد خرید و فروش اوراق مشارکت

همان‌طور که گفته شد اوراق مشارکت معاف از مالیات است. با خرید و فروش اوراق مشارکت تنها درصد ناچیزی به عنوان کارمزد معاملات از حساب سرمایه ‌گذار کسر می‌گردد. کارمزد معاملات اوراق مشارکت به شرح زیر است:

 

کارمزد خرید: ۰/۰۰۰۷۲۶ مبلغ سرمایه‌گذاری

کارمزد فروش: ۰/۰۰۰۷۷۴ مبلغ سرمایه‌گذاری

 

مثلا اگر فردی اقدام به خرید اوراق مشارکت به اندازه ۱۰ میلیون تومان کند، می‌بایست حدود ۷۲۰۰ تومان هنگام خرید و حدود ۷۷۰۰ تومان در زمان فروش اوراق، کارمزد پرداخت نماید.

 

آیا اوراق مشارکت، اسلامی است؟

با توجه به اینکه سود اوراق مشارکت تضمین شده است، همواره این سوال در ذهن عموم مردم وجود دارد که آیا سرمایه‌گذاری در این اوراق اشکال شرعی ندارد؟ بین اوراق مشارکت که در ایران و تعدادی از کشورهای اسلامی منتشر می‌شود با اوراق قرضه که در سایر کشورها منتشر می‌شود چه تقاوتی وجود دارد؟!

 

اول این که با خرید اوراق مشارکت سرمایه‌گذار در پروژه معینی مثل احداث نیروگاه، کارخانه، سد، جاده و … مشارکت می‌کند و در سود آن پروژه سهیم است. پس پشتوانه اوراق مشارکت یک دارایی مشخص فیزیکی است، در حالی که در اوراق قرضه منتشرکننده اوراق مبلغی را از سرمایه‌گذار قرض می‌کند و تعهد می‌دهد که اصل پول و سود آن را پس از مدتی به او برگرداند. اما اینکه این پول با چه هدفی و برای چه کاری استفاده می‌شود برای سرمایه‌گذار مشخص نخواهد بود(حتی ممکن است سرمایه جمع آوری شده صرف کارهایی شود که از نظر اسلام جایز نیست) در واقع نوع پرداخت سود در اوراق قرضه بر اساس تعالیم اسلام ربا بوده و کاملا غیر شرعی است. اما سرمایه‌گذار با خرید اوراق مشارکت در ایجاد و توسعه یک دارایی معین مشارکت کرده و باعث آبادانی کشور می‌شود، که این امر نه تنها اشکال شرعی ندارد بلکه پسندیده نیز هست.

 

 

قیمت اسمی هر ورقه مشارکت ۱۰۰ هزار تومان است.

حداقل مبلغ مورد نیاز برای سرمایه‌گذاری در اوراق مشارکت یک میلیون تومان معادل ده ورقه می‌باشد.

تعداد اوراق مشارکت خریداری شده نشان‌دهنده میزان مشارکت خریدار و منافع حاصل از آن است.

اوراق مشارکت می‌تواند با نام و یا بی‌نام منتشر شود.

از آن جا که بین ریسک و بازده رابطه مستقیمی وجود دارد و با توجه به این که اوراق مشارکت بازده تضمین شده داشته و ریسک خاصی برای سرمایه‌گذار ندارند، لذا بازده مورد انتظار آن‌ها نسبت به سایر اوراق بهادار نیز کمتر است.

در حال حاضر، به جز شرکت‌های فعال در بخش خصوصی، دولت و شهرداری‌ها هم برای تأمین منابع مالی مورد نیاز پروژه های عمرانی، زیربنایی و …، اقدام به انتشار اوراق مشارکت می‌نمایند. ساخت خطوط جاده‌ای و ریلی، تونل‌ها، نیروگاه‌ها، مجتمع‌های اداری و مسکونی و …، نمونه هایی این پروژه‌ها است که تبلیغات آن‌ها را حتما دیده‌اید.

 

سود تضمین شده اوراق مشارکت به صورت على‌الحساب مشخص شده و در پایان سررسید آن پرداخت می‌شود. همچنین ناشر اوراق مشارکت موظف است پس از پایان پروژه، سود قطعی آن را محاسبه نموده و در صورتی که سود قطعی پروژه بیشتر از سود على‌الحساب مشخص شده باشد، مابه‌التفاوت را به سرمایه‌گذاران پرداخت نماید. اما اگر سود نهایی از سود على‌الحساب کمتر باشد، جبران آن بر عهده ضامن اوراق بوده و خریداران اوراق، سود علی‌الحساب را به صورت کامل دریافت خواهند کرد.

صادرکننده اوراق باید حداکثر تا ۵ ماه پس از سررسید، اصل مبلغ اوراق و سود قطعی آن را پرداخت نمایند.

انتشار این اوراق معمولا به صورت بی‌نام بوده و فردی که حامل آن باشد، به عنوان مالک در نظر گرفته می‌شود. پس مراقبت از اوراق مشارکت می‌بایست همانند پول نقد و یا حتی بیشتر از آن صورت گیرد.

به دلیل این که طرح‌ها و پروژه‌های اوراق مشارکت معمولا طرح‌های زمانبر و بلند مدتی هستند، بنابراین اوراق مشارکت هم اغلب با سررسیدهای سه تا چهارساله منتشر می‌شوند. اما اگر خریدار اوراق قبل از این زمان به اصل پول خود نیاز پیدا کند، با مراجعه به یکی از شعب بانکی که اوراق را از آن خریداری کرده و تحویل آن‌ها، می‌تواند اصل پول خود را به همراه سود دوره مشارکت تا لحظه تسویه دریافت نماید. البته در صورت تسویه زودتر از موعد، بانک‌ها نرخ سود را اندکی کاهش داده (مثلا از ۲۰ درصد به ۱۹ درصد) و مابه التفاوت نرخ جدید با نرخ پرداختی تا آن زمان را از حساب مشتری کسر می‌کنند.

از اوراق مشارکت خریداری شده می‌توان به عنوان وثیقه در قراردادهای مربوط به وزارتخانه‌ها، مؤسسات و شرکت‌های دولتی، شهرداری‌ها و سایر دستگاه‌های اجرایی استفاده کرد.