اثرات مالیات بر ارزش افزوده در اقتصاد کشور

مالیات بر ارزش افزوده نخستین بار در آلمان مطرح شد ولی این فرانسه بود که برای اولین بار در سال 1954 آن را به کار گرفت. پس از آن اخذ مالیات بر ارزش افزوده به سرعت به سایر کشورهای دنیا تسری یافت به طوری که در حال حاضر در بیش از 110 کشور جهان و از جمله ایران دریافت مالیات از کالاها و خدمات رواج دارد.

هرچند در دریافت مالیات بر ارزش افزوده، کسب درآمد مالیاتی برای اداره کشور یکی از هدف های مهم نظام مالیاتی است اما مهمترین هدف آن نیست. مالیات بر ارزش افزوده، مالیاتی چندمرحله ای است که می-تواند به شکلی هدفمند برای اهداف برنامه ریزی اقتصادی کشور به کار گرفته شود. در حقیقت، قابلیت انعطاف این نوع از مالیات سبب می شود سیاست گذاران اقتصادی بتوانند برای هدایت نظام تولید و مصرف از آن بهره برداری کنند. با این اوصاف، مالیات بر ارزش افزوده ابزاری کارآمد برای اعمال سیاست های حمایتی و تشویقی هم در دوران رکود و هم در دوران رونق اقتصادی است.

در حقیقت دولت ها با معاف کردن بخش هایی از اقتصاد کشور از مالیات بر ارزش افزوده، سرمایه های اقتصادی را به بخش مورد نظر هدایت می کنند و زمینه رونق بخش تولید را فراهم می آورند. از سوی دیگر، با وضع مالیات بر ارزش افزوده بر نظام توزیع و معاف کردن بخش هایی از آن، مالیات به عنوان اهرمی در جهت تنظیم بازار به خدمت گرفته می شود. به این معنا که کالاهای اساسی در اغلب موارد مشمول معافیت می شوند و مصرف کنندگان برای مصرف سایر کالاها ملزم به پرداخت مالیات خواهند بود. همچنین در چنین نظامی افرادی که کالای بیشتری مصرف می کنند، مالیات بیشتری نیز باید بپردازند که خود نشان دهنده این واقعیت است که مالیات بر ارزش افزوده به دلیل پیوند مستقیم آن با مصرف امکان فرار مالیاتی را به حداقل می رساند و از آن مهمتر موازنه را به نفع اقشار کمتر برخوردار جامعه برقرار می سازد چرا که افراد براساس میزان برخورداری از امکانات و منابع مالیات پرداخت می کنند. از سوی دیگر، به دلیل تأثیری که مالیات بر ارزش افزوده بر قیمت نهایی کالاها و خدمات می گذارد، دولت ها می توانند از آن برای کنترل الگوی مصرف و مدیریت هدفمند نظام تولید و توزیع کالاها و خدمات بهره ببرند.

همچنین، معافیت تجارت خارجی از مالیات بر ارزش افزوده سبب تشویق صادرکنندگان و به دنبال آن رونق تولید داخلی می شود. درآمد حاصل از صادرات کالا نیز مجددا وارد چرخه اقتصادی شده و سبب رشد نقدینگی در بخش تولید می شود.

در یک جمع بندی، می توان گفت انعطاف بالا، اثر تورمی اندک، هدفمند بودن مالیات و تأثیرگذاری قابل ملاحظه بر تنظیم بازار و جهت دهی به نظام تولید و توزیع کالاها و خدمات در کشور و نیز تقویت صادرات عواملی هستند که سبب شده اند، مالیات بر ارزش افزوده به عنوان یکی از ابزارهای مهم مورد توجه برنامه-ریزان اقتصادی در ایران و جهان قرار گیرد. بر این اعتبار می توان ادعا کرد مالیات بر ارزش افزوده بیش از آنکه ابزار درآمدزایی باشد، یک مکانیزم مدیریت اقتصادی است که می تواند به رشد و توسعه اقتصادی کشور کمک شایانی نماید.