حد و مرز حریم خصوصی در فضای مجازی

به گزارش لحظه نگر مالی تیم متفکران به نقل از سلامت نیوز آن‌طور که جاماسب نوذری اعلام کرد، تخلفات دانشجویان در فضای مجازی هم به آیین‌نامه انضباطی دانشجویان اضافه شده است. همین خبر باعث شد بسیاری از دانشجویان در شبکه‌های مجازی نسبت به آن واکنش نشان دهند.

گردش چند دقیقه ای:
مسیر خدمات مالی و حسابداری را مجازی طی کنید

برخی‌ها نوشتند که این آیین‌نامه دخالت در زندگی شخصی آنهاست و برخی دیگرهم گفتند این آیین‌نامه وزارت علوم پر از ابهام است. البته این اولین‌باری نیست که مسئولان آموزشی در مواردی از این دست مداخله می‌کنند؛ همین چندماه پیش بود که دستورالعمل پوشش دانشجویان دانشگاه آزاد خبرساز شد.

خبرآنلاین نوشت؛ آیین‌نامه‌ای که پوشیدن لباس راحتی در خوابگاه را برای دانشجویان ممنوع می‌کرد. در این دستورالعمل تاکید شده بود، پوشش محیط خوابگاه نیز باید متعارف با اماکن خوابگاهی باشد. پوشیدن لباس راحتی، به‌ویژه برای بانوان در هر شرایطی در فضای عمومی خوابگاه ممنوع است. این‌بار اما مسئولان دانشجویان را غافلگیر کرده‌اند. موضوعی که البته به گفته مسئولان آموزش عالی از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح شده است.

واکنش وزیر علوم

با این حال، اظهارنظر روز گذشته وزیر علوم نشان داد این اصلاحات هنوز به تائید نهایی نرسیده و در وضعیت بررسی است؛ به‌طوری‌که منصور غلامی با اشاره به اصلاحات آئین‌نامه انضباطی دانشجویان که اظهارنطرهای زیادی پیرامون آن صورت‌گرفته، گفت: اصلاحات این آئین‌نامه هنوز تصویب نشده، بلکه پیشنهاد اصلاحیه آئین‌نامه قبلی و افزودن عبارتی تحت‌عنوان «بررسی تخلفات حرفه‌ای» مطرح بود.

وی با بیان اینکه عبارت «تخلفات حرفه‌ای» در آئین‌نامه قبلی مشمول تخلفات در برخی رشته‌ها از جمله پزشکی، دامپزشکی و غیره بود اظهار کرد: در قالب اصلاحیه حدود دو تا سه کلمه به این بخش اضافه شد و آن اینکه با توجه به رایج‌شدن استفاده از کامپیوتر و فعالیت‌های حوزه کامپیوتری و اینترنتی، تخلفاتی همچون هک‌کردن بعضی سایت‌ها یا دسترسی به مستندات و مدارک دیگران نیز مورد توجه قرار گرفته و تحت‌عنوان «تخلفات رایانه‌ای» به آئین‌نامه قبلی اضافه شود.

وزیر علوم، با تاکید بر آنکه بحثی تحت‌عنوان اینکه کسی تخلفی در فضای مجازی کند مطرح نیست، افزود: قطعا دلیلی برای نگرانی در مورد رفتن به فضای شخصی افراد وجود ندارد چراکه با توجه به حقوق شهروندی که در کشورها وجود دارد چنین مساله‌ای تحت‌عنوان مراقبت از حوزه خصوصی افراد دیده شده و آئین‌نامه فوق در نظر ندارد به چنین بخش‌هایی ورود پیدا کند.

وی با اشاره به اینکه این اصلاحات در تخلفاتی که در حین دانشجوبودن فرد و در حوزه دانشجویی اتفاق می‌افتد متمرکز شده است، گفت: متأسفانه بعضی سایت‌ها و گروه‌ها از این موضوع سوءاستفاده کردند و راجع‌به آئین‌نامه‌ای که هنوز تصویب نشده بحث کرده و توجهات را به مواردی که در این آئین‌نامه دیده نشده هدایت کردند.

غلامی خاطر نشان کرد: قطعا در جلسه‌ای که همین اصلاحات جزئی (حدود دو تا سه کلمه‌ای) بخواهد در آئین‌نامه قبلی درج شود، مراقبت‌های لازم صورت می‌گیرد.غلامی با اشاره به اینکه اصلاحیه مورد نظر به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارسال نشده است، گفت: هر زمان که آئین‌نامه به شورای عالی ارسال شده و تصویب شود، همان زمان نیز ابلاغ خواهد شد.

کامبیز نوروزی: موضوع ارتباطی به کمیته انضباطی ندارد

در این زمینه اما، کامبیز نوروزی حقوقدان در گفت‌وگو با خبرآنلاین به بررسی حقوقی اصلاحات این آیین‌نامه می‌پردازد که به شرح زیر است:

آیا رصدکردن دانشجویان در فضای مجازی و تبدیل آن به یک مصوبه در آیین‌نامه کمیته انضباطی، از جهت قانونی تائید شده است؟ یا اصلا کمیته دانشجویان می‌تواند چنین موردی را تبدیل به مصوبه کند؟

نکته اول این است که این موضوع اصلا هیچ ربطی به کمیته انضباطی دانشجویان ندارد. آیین‌نامه انضباطی مربوط به رفتار دانشجو در محیط دانشگاه است. دانشجو یک انسان و شهروند است که زندگی گسترده‌ای دارد و بخشی از این زندگی در دانشگاه می‌گذرد و آنچه یک دانشجو در بیرون از محیط دانشگاه انجام می‌دهد، با نظام دانشگاهی هیچ ارتباطی پیدا نمی‌کند و به‌نظر من این مصوبه آشکارا خارج از حدود صلاحیت مراجع دانشگاهی است.

برخی دانشجویان هم می‌گویند فعالیت‌ ما در فضای مجازی مربوط به ساعات خارج از دانشگاه ما می‌شود. این مساله چقدر می‌تواند درست باشد؟

استدلال درستی است از نظر حقوقی، مطالبی که یک دانشجو در فضای مجازی منتشر می‌کند، اعم از آنکه متن باشد یا تصویر یا صوت، در محیط بیرون از دانشگاه است و طبق اصول ابتدایی حقوق، کمیته انضباطی اجازه مداخله در اینها را ندارد.

بنگرید:

حالا فرض بفرمایید که مطالب جنبه مجرمانه داشته باشد که در آن صورت مثل تمام موارد، مراجع ورود می‌کنند، اگر هم جرم نباشد که اصلا قابل پیگیری نیست.

بنابراین اینکه کمیته انضباطی بخواهد در مورد مطالب دانشجویان در فضای مجازی هم مداخله کند، افزایش محدودیت‌ها و آزادی‌های مشروع و قانونی دانشجویان است. همین الان هم مقررات متعددی وجود دارد که آزادی‌های مشروع و قانونی دانشجویان را محدود می‌کند و همین مقدار هم زیادی است.

می‌توان گفت که این مصوبه ورود به حریم شخصی افراد است؟

در مورد حریم خصوصی باید مقداری قائل به تفکیک بشویم. در انواع پیام‌رسان‌ها و انواع شبکه‌های اجتماعی، صفحاتی که برای عموم قابل دسترسی است، مشمول حریم خصوصی نیستند اما صفحات شخصی که هر کسی نمی‌تواند به آنها دسترسی پیدا کند و یا پیام‌های خصوصی افراد به یکدیگر مطلقا جزو حریم خصوصی آنها به‌حساب می‌آید.

بنابراین اگر دو نفر با هم در حال گفت‌وگو هستند یا یک گروه که چندین نفر عضو آنها هستند و افراد تحت شرایط خاصی به گروه اضافه می‌شوند، اینها حریم خصوصی هستند و نمی‌شود بدون اجازه خود مسئول صفحه یا اعضای آن گروه پیام‌رسان به مطالب آنها دسترسی پیدا کرد.

از نظر حقوقی اثبات این تخلف به چه شکل است؟

این یک بحث دیگر است؛ فرض کنید که یک دانشجو تصویر نامناسب از خودش منتشرکرده که به‌عنوان صور قبیحه انتخاب می‌شود و اثبات آن بحث دیگری است اما مساله‌ای که من بر آن تاکید دارم این است که این مصوبه با حقوق اساسی اشخاص ناسازگار است.

محدودکردن مشروع آزادی‌های فردی و اجتماعی دانشجوها است و از آنجایی که فضای مجازی بیرون از زندگی دانشجویان در دانشگاه است، مسئولان دانشگاهی اجازه ندارند وارد این مقوله شوند.

اگر غیر از این باشد، کمیته انضباطی باید دائما درگیر این باشد که فلان دانشجو به فلان رستوران رفته، به فلان جشن یا عزاداری رفته، با فلانی بیرون بوده و.. باید کمیته انضباطی شود. در واقع اگر قرار باشد که مطالب دانشجو در فضای مجازی هم در کمیته انضباطی رصد شود، از نظر حقوقی کاملا رد شده است.