مسئولیتهای حسابرس مستقل و بازرس قانونی در برخورد با تقسیم سود موهوم

به گزارش لحظه نگر حَسمان ، رهنمود شماره 3 حسابداری و حسابرسی در ارتباط با مسئولیت های حسابرس مستقل در  برخورد با تقسیم سود موهوم است و  هدف اصلی آن پیشگیری از تخلفات، بهبود کیفیت گزارش های مالی، تبیین موضوعات تخصصی، آموزش و آگاهی بخشی است. این رهنمود به منظور حمایت از حقوق سرمایه گذاران، پیشگیری از وقوع تخلفات، ساماندهی و توسعه بازار شفاف و منصفانه اوراق بهادار و نیز آگاهی بخشی و ارتقای کیفیت گزارش های مالی و حسابرسی ارائه شده است.

ضرورت محاسبه سود بر اساس استانداردهای حسابداری
طبق ماده 239 اصلاحیه قانون تجارت، «سود قابل تقسیم عبارت است از سود خالص سال مالی شرکت منهای زیان های سال های مالی قبل و اندوخته قانونی مذکور در ماده 238 و سایر اندوخته های اختیاری به علاوه سود قابل تقسیم سال های قبل که تقسیم نشده است». و نیز طبق ماده 240 اصلاحیه قانون تجارت «مجمع عمومی پس از تصویب حسابهای سال مالی و احراز این که سود قابل تقسیم وجود دارد مبلغی از آن را که باید بین صاحبان سهام تقسیم شود تعیین خواهد نمود. ... هر سودی که بدون رعایت مقررات این قانون تقسیم شود منافع موهوم تلقی خواهد شد. ...»

بر اساس قوانین موجود، صورتهای مالی می بایست بر اساس استانداردهای حسابداری تهیه شود. از جمله، مطابق ماده 42 قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران، ناشر اوراق بهادار موظف است صورتهای مالی را طبق مقررات قانونی، استانداردهای حسابداری و گزارش دهی مالی و آیین نامه و دستورالعمل های اجرایی که توسط سازمان (بورس و اوراق بهادار) ابلاغ می شود، تهیه کند.

ضرورت اعمال بندهای گزارش حسابرس در محاسبه مبلغ سود قابل تقسیم
حسابرس مستقل درباره این که آیا صورتهای مالی از تمام جنبه های بااهمیت، طبق استانداردهای حسابداری تهیه شده است یا خیر، اظهار نظر می کند. با توجه به اینکه نحوه شناسایی و اندازهگیری سود در استانداردهای حسابداری مشخص شده است و اظهار نظر حسابرس مستقل نیز در خصوص مطابقت تهیه صورتهای مالی با استانداردهای حسابداری ارائه می شود، لذا چنانچه در گزارش حسابرس، بندهای حسابرس منجر به تعدیل سود قابل تقسیم شود، باید در محاسبه سود قابل تقسیم اعمال شود و هر سودی که مازاد بر آن تقسیم شود، منافع موهوم خواهد بود؛ که این موضوع مبنای دستورالعمل انضباطی ناشران است. طبق این دستورالعمل، در صورتی که بندهای گزارش حسابرس مستقل و بازرس قانونی در مورد صورتهای مالی، دلالت بر ضرورت انجام تعدیلات بااهمیت در سود یا زیان و یا سود قابل تقسیم ناشر باشد، مجمع باید با لحاظ نمودن آثار بندهای گزارش حسابرس مستقل و بازرس قانونی در خصوص تقسیم سود، تصمیم گیری نماید.

ضرورت در نظر گرفتن صورتهای مالی تلفیقی در محاسبه سود قابل تقسیم
استاندارد حسابداری 18 با عنوان «صورتهای مالی تلفیقی و حسابداری سرمایه گذاری در واحدهای تجاری فرعی» یکی از استانداردهای حسابداری لازمالاجرا است که ناشران اوراق بهادار باید در تهیه صورتهای مالی خود الزامات آن را رعایت نمایند. به موجب بند 5 استاندارد حسابداری مذکور «هر واحد تجاری اصلی [واحد تجاری که دارای یک یا چند واحد تجاری فرعی است] ... باید صورتهای مالی تلفیقی را تهیه و صورتهای مالی جداگانه خود را همراه آن ارائه کند.» همچنین طبق بند 7 استاندارد مذکور «در مواردی که واحدهای تجاری فرعی تحت کنترل واحد تجاری اصلی قرار میگیرند، صورتهای مالی واحد تجاری اصلی به تنهایی تصویر کامل وضعیت مالی، عملکرد مالی و جریان های نقدی آن را نشان نمی دهد.» به عبارت دیگر هر واحد تجاری (شرکت اصلی) که طبق ضوابط استاندارد مذکور، کنترل شرکتهای دیگر را دارد، باید صورتهای مالی تلفیقی تهیه و صورتهای مالی جداگانه خود را همراه آن ارائه کند. وجود این الزام موجب تهیه دو مجموعه صورتهای مالی و محاسبه دو نوع سود خالص متفاوت (شامل سود خالص تلفیقی و سود خالص شرکت اصلی) توسط ناشر اوراق بهادار می شود.

یکی از تفاوت های اصلی بین سودهای مذکور مربوط به سودهای تحقق نیافته ناشی از معاملات درون گروهی شامل معاملات فیمابین شرکت اصلی و شرکتهای تحت کنترل آن است که علیرغم شناسایی آنها در صورتهای مالی جداگانه، سودهای مذکور طبق بند 15 استاندارد حسابداری شماره 18 به دلیل عدم تحقق باید در فرآیند تلفیق به طور کامل حذف شود و در صورتهای مالی تلفیقی انعکاس نیابد.

عدم تقسیم کامل سود شرکتهای فرعی نیز یکی دیگر از مهمترین دلایل تفاوت سود خالص تلفیقی با سود خالص شرکت اصلی است. به عبارت دیگر در صورتهای مالی تلفیقی، سود شرکتهای فرعی (صرف نظر از میزان تقسیم سود آن شرکت ها) به طور کامل منعکس می شود؛ اما در صورتهای مالی جداگانه شرکت اصلی، به میزان سود سهام تقسیمی، که برای شرکت اصلی درآمد و جریان منافع ایجاد کرده است، شناسایی می شود.

از آنجا که ماده 240 اصلاحیه قانون تجارت مقرر می دارد که «مجمع عمومی پس از تصویب حسابهای سال مالی و احراز این که سود قابل تقسیم وجود دارد، مبلغی از آن را که باید بین صاحبان سهام تقسیم شود، تعیین خواهد نمود» و با توجه به الزام استانداردهای حسابداری و توضیحات فوقالذکر، برای احراز سود قابل تقسیم، ضروری است صورتهای مالی تلفیقی مدنظر قرار گیرد که این موضوع مبنای ماده 17 دستورالعمل انضباطی ناشران پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار است: در شرکت هایی که ملزم به تهیه صورتهای مالی تلفیقی هستند ناشر موظف است «حداکثر سود قابل تقسیم» را بر اساس «سود قابل تقسیم طبق صورت سود و زیان تلفیقی یا صورت سود و زیان شرکت اصلی، هر کدام که کمتر باشد» و با لحاظ نمودن توان پرداخت سود، محاسبه و افشا نماید

دانلود فایل PDF  با عنوان " مسئولیتهای حسابرس مستقل و بازرس قانونی در برخورد با تقسیم سود موهوم "