امضای ظهر چک بابت انتقال است و یا ضمانت؟

امضای ظهر چک بابت انتقال است و یا ضمانت؟
یکی از مسائل بسیار مهمی که در خصوص چک همواره مطرح بوده است، مربوط به «امضا» میباشد. موضوعات متعددی همواره در رابطه با امضای اسناد تجاری قابل طرح و بحث بوده است؛ نخست اینکه آیا وجود امضاء در خصوص این اسناد ضرورت دارد و یا اینکه هنگام صدور یا تنظیم آنها میتوان به جای امضاء از اثر انگشت نیز استفاده کرد؟ و دیگری آنکه امضاهایی که در ظَهر(پشت) اسناد تجاری وجود دارند، دارای چه ماهیتی میباشند؟

به عبارت بهتر انواع مختلف امضاهای مندرج در پشت اسناد تجاری به چه معناست؟ در این مقاله موضوع پشت نویسی چک را برایتان توضیح میدهیم.
امضای پشت چک نشانه چیست؟
در اسناد تجاری ممکن است امضاهای متعددی وجود داشته باشد که یکی از این امضاها هنگام صدور این اسناد در آن درج میشود و نقش بسیار مهمی در آن ایفا میکند.

این امضا که باعث میشود یک سند تجاری موجودیت پیدا کند و آثار حقوقی بر آن بار شود، توسط صادرکننده سند در سند تجاری درج میشود. علاوه بر این امضا، امضاهای متعددی نیز میتواند در ظَهر (پشت) این اسناد وجود داشته باشد که ممکن است برای انتقال(ظَهرنویسی) یا ضمانت در آن درج شده باشد. در صورتی که هدف از امضای سند انتقال آن به دیگری باشد، شخصی که سند به نفع او امضا شده است، از آن پس دارنده چک تلقی شده و تمامی حقوق و مزایای آن چک به او انتقال پیدا میکند.

انتقال چک به دیگری تنها از طریق ظَهرنویسی امکانپذیر است. گاه امضای مندرج در ظَهر چک نه برای انتقال چک به دیگری بلکه برای ضمانت است یعنی وقتی که شخصی چکی را صادر میکند، ممکن است ذینفع(دارندهی چک یا کسی که چک به نام او صادر میشود) از او ضامن بخواهد.

در این حالت شخص ثالثی ظَهر چک را به عنوان ضامن امضا نموده و بدین نحو تضمین میکند که در صورت عدم پرداخت مبلغ چک از سوی صادرکنندهیآن، مبلغ چک را تماماً بپردازد. این نوع امضا زمانی در چک درج میشود که صادرکنندهی چک از حیث اعتبار مورد تأیید دارندهی چک نباشد و بخواهد از این طریق تضمینی برای وصول مبلغ چک به دست آورد.

تفاوت امضای ضمانت با امضای ظهرنویسی
هر یک از امضاهای مندرج در ظَهر اسناد تجاری از جمله چک دارای آثاری میباشند که متفاوت از دیگری است اما باید توجه داشت که در هر دو نوع امضایی که توضیحاتی در مورد آنها ارائه گردید، اگر صادرکننده ی سند تجاری مبلغ مندرج در سند را به دارنده ی چک نپردازد، فرد امضاکننده در برابر دارنده ی چک مسئولیت برای پرداخت دارد اما شرایط مسئولیت در هر یک از این دو نوع امضاء متفاوت از دیگری است. دو تفاوت موجود در شرایط مسئولیت به شرح زیر است:

طبق مقررات قانون تجارت دارندهی چک در صورتی میتواند به ظَهرنویس مراجعه و مبلغ مندرج بر روی چک را مطالبه کند که ظرف مدت ۱۵ روز از تاریخ سررسید اعتراض کرده باشد و ظرف مدت یک سال یا دو سال از تاریخ اعتراض، اقامه دعوا کرده باشد. در غیر اینصورت نمیتواند برای وصول مبلغ چک به ظهرنویسان مراجعه کند. این در حالی است که رعایت این مواعد برای مراجعه به ضامن الزامی نیست و دارندهی چک در هر صورت میتواند برای وصول مبلغ چک به ضامن مراجعه کند؛ خواه این مواعد را رعایت کرده و خواه رعایت نکرده باشد. در این حالت اگر مواعد را رعایت نکرده باشد نمیتواند به ظَهرنویس مراجعه کند و همچنین اگر ظَهرنویس دارای ضامن باشد، حق مراجعهی به او را نیز نخواهد داشت.

مسئولیت ضامن تابع مسئولیت کسی است که از او ضمانت شده است. اگر شخص الف از شخص ب ضمانت کرده باشد و مسئولیت شخص ب به یکی از دلایل از بین برود، این امر موجب از بین رفتن مسئولیت ضامن هم میشود؛ یعنی اگر دارندهی چک به هر علتی حق مراجعه به مضمونعنه(کسی که از او ضمانت شده است) را از دست بدهد، به تَبَع آن دیگر حق مراجعه به ضامن را هم نخواهد داشت اما در خصوص ظَهرنویس اینگونه نیست و اگر حق مراجعه به صادرکننده ی چک از بین برود، دارندهی چک همچنان حق مراجعه به ظَهرنویس را خواهد داشت.

نشانه تشخیص امضای پشت چک
با توجه به اینکه هر یک از این امضاها آثار متفاوتی دارند، باید با دلیل اثبات شود که آیا این امضا از باب ظهرنویسی بوده و یا از باب ضمانت. در رابطه با اثبات نوع امضاء گاهی کسی که ظهر چک را امضا میکند، صراحتاً قید میکند که به چه منظور دارد پشت چک را امضا میکند. در این حالت مشکلی در خصوص اثبات این مطلب که امضا از چه نوعی میباشد، وجود ندارد.

در برخی موارد امضاکننده تصریح نکرده که از چه باب چک را امضا میکند، در این حالت اگر قرینه و نشانهای وجود داشته باشد؛ مثل اینکه شخص ثالث ظهر چک را امضا کرده یا اینکه شخصی که از قبل با دارنده ی چک ارتباط معاملاتی داشته آن را امضاء کرده است، میتواند به دادگاه کمک کند که نوع چک را تشخیص دهد. اگر هم هیچ تصریحی از سوی امضاکننده وجود نداشته باشد و دادگاه هم نتواند قرینه ای به دست بیاورد، در این حالت گفته میشود باید اصل را بر این بدانیم که این امضا از باب ظهرنویسی بوده و هر کس ادعا دارد امضاکننده از باب ضمانت آن را امضا کرده است، باید ادعای خودش را اثبات کند.