ایا میتوان وراث را از ارث محروم کرد؟

قواعد مربوط به ارث، نحوه تقسیم اموال بین وراث و سهم هریک از وراث در ماترک متوفی از جمله احکامی است که به طور ویژه در قرآن کریم مورد اشاره شارع مقدس قرار گرفته و از این جهت، جزو قواعد و احکامی است که عدول از آنها به هیچ وجه جایز نیست. برای همین هم، موضوع ارث باید با دقت و حساسیت ویژه‌ای مورد بررسی قرار گیرد.

عبارت «از ارث محرومت می‌کنم» برای بسیاری از افراد آشناست و ممکن است بارها و بارها آن را شنیده باشند.

شنیدن این جمله ممکن است موجب نگرانی برخی فرزندان شود؛ اما در این میان، افرادی که دارای دانش حقوقی هستند، می‌دانند محروم کردن از ارث، پایه حقوقی و قانونی ندارد و هیچ ‎کس نمی‌تواند دیگری را از چنین حقی محروم کند.

در ادامه بیشتر به این مبحث خواهیم پرداخت.

تقسیم ارث
طبق ماده ۸۳۷ قانون مدنی: اگر کسی به موجب وصیت، یک یا چند نفر از ورثه خود را از ارث محروم کند، وصیت مزبور نافذ و معتبر نیست.

همچنین، ماده ۸۴۳ نیز به متوفی فقط امکان وصیت در مورد یک‌ سوم از مالش را داده‌ است.

در حقیقت، وصیت‌کننده حق دارد به میزان یک سوم از اموال خود را وصیت کند و وصیت او نیز برای این میزان، صحیح و نافذ است و چنانچه نسبت به بیشتر از این میزان وصیت کند، صحیح بودن چنین وصیتی به اجازه سایر ورثه بستگی دارد.

زیرا به استثنای یک سوم اموال، بقیه ترکه متعلق به ورثه است و شخص صاحب این اموال که همان وصیت‌کننده است، حق دخالت در آن‎ها را ندارد و اموال مزبور به طور طبیعی در اختیار همه ورثه قرار می‌گیرد تا طبق ضوابط و مقررات مربوط به ارث، میان آن‎ها تقسیم شود.

البته طبق شرع ممکن است شرایطی مانع از تحقق ارث شود؛ مانند کسی که به عمد، شخصی را که از او ارث می‌برد، بکشد؛ اما این موضوع با باور عمومی که درباره محرومیت از ارث وجود دارد متفاوت است.

در نظام حقوقی ایران، محرومیت از ارث فاقد اعتبار قانونی است.

تقسیم ارث در زمان حیات
هر کس در زمان حیات خود می‌تواند درباره اموالش تصمیم بگیرد و همه یا بخشی از آن را به دیگری منتقل کند، اما تقسیم ارث پس از فوت، تابع موازین قانونی مشخصی است که محرومیت از ارث در آن وجاهت قانونی ندارد.

به محض فوت، متوفی دیگر امکان انجام هیچ‌گونه اقدام حقوقی را ندارد و تشخیص وارث بودن یا نبودن افراد به عهده قانون است.

البته مسئله دیگری که ممکن است با محرومیت از ارث اشتباه گرفته شود، درباره فرزندی است که زودتر از والدینش فوت کند.

طبق قانون، وقتی کسی زودتر از والدین خود فوت می‌کند، ورثه‌اش از جد پدری خود ارث نمی‌برند.

به زبان ساده، شخص مرده از کسی ارث نمی‌برد تا آن مال به بازماندگانش منتقل شود و این با محرومیت از ارث تفاوت دارد.