راهکارهای خروج از بحران‌های اقتصادی در ایران

به اعتقاد کارشناسان از آن جایی که بحران اقتصادی وفسادها به یکباره شکل نمی‌گیرد و تمام این مسائل ریشه در تاریخ این کشور دارد.

همزمانی گرانی برخی کالاها و حتی گمانه‌زنی برای افزایش قیمت‌هایی که در بودجه 97 آمده بود، نگرانی و دلمشغولی مردم را افزایش داد و گویی صدای آن‌ها را آزاد کرد تا اعتراضات و بده‌بستان‌های سیاسی با مشکلات اقتصادی، ‌سیاسی و اجتماعی به یکباره در هم تنیده شود. به اعتقاد کارشناسان از آن جایی که بحران اقتصادی وفسادها به یکباره شکل نمی‌گیرد و تمام این مسائل ریشه در تاریخ این کشور دارد.
 

دولت‌هایی که آمدند و رفتند و با رفتن‌شان، نشانه‌های عملکرد اشتباه خود را بر تن این اقتصاد بر جای گذاشتند. به همین خاطر کارشناسان معتقدند که نمی‌توان برای یک دولت نسخه واحدی پیچید؛ در حالی که دولت و اقتصاد فعلی حاصل 50 سال قبل و شاید بیشتر از این باشد اما مشکلات اقتصادی زمانی که در یک دولت به یادگار گذاشته می‌شود تا حدی حل می‌شود اما اگر همتی نباشد، در دولت‌های بعدی این مشکلات به صورت عمیق‌تری جلوه‌گر می‌شود و این عمق مشکلات را می‌توان به راحتی در فاصله اقشار کم‌درآمد با افرادی که در سطح اقتصادی بالایی قرار می‌گیرند، دید.
 

اکنون مجلس نیز مقابل برخی گرانی‌ها قد علم کرده و ایستاده است و کارشناسان امیدوارند که این ایستادگی تا آخر ادامه داشته باشد. به اعتقاد صاحب‌نظران در این شرایط دولت برای خلاصی ‌ از شهرآشوب باید تلاش کند و دیگر وعده‌های غیر قابل اجرا را مطرح نکند. اکنون همه‌چیز دست به دست هم داد تا اعتراضاتی در این میان با صدایی رساتر بیان شود.

از خبر گرانی بنزین، تخم‌و‌مرغ، گوشت، نان، برنج و حتی اعتراضات زنجیره‌وار مالباختگان موسسات مالی و اعتباری و همچنین خبر حذف 30 میلیون نفر از یارانه‌بگیران شاید جرقه‌هایی را برای اعتراض زد. بخشی از این مباحث مربوط به بودجه سال 97 بازمی‌گردد،‌ این موضوعات صدای اعتراض کارشناسان و برخی از نمایندگان را بلندتر از همیشه کرد و واکنش‌های بسیاری را درپی داشت. حالا به گفته برخی، دولت باید در بودجه سال 97 بازبینی کرده و تغییراتی را در سیاست‌های اقتصادی اعمال کند. برای بررسی این شرایط با دو نفر از اقتصاددانان کشورمان که نظرات متفاوتی نسبت به یکدیگر دارند، به گفت و گو پرداختیم. مهدی تقوی و ابراهیم رزاقی در این میان به بررسی این اعتراضات و دلایل آن پرداخته‌اند و وضعیت اقتصادی دولت‌ فعلی و دولت‌های قبل را مورد مقایسه قرار داده‌اند که در ادامه می‌خوانید:

مردم منصف باشند

مهدی تقوی/ اقتصاددان و استاد دانشگاه

در خصوص دلایل اعتراضات مردمی و اقدامی که دولت باید انجام دهد، باید گفت اگر دولت قبل را به خاطر بیاوریم، می‌بینیم که در آن زمان وضعیت اقتصادی حال خوبی نداشت اما با روی کار آمدن روحانی، وضعیت اقتصادی بهتر از پیش شد و ‌شاخص‌های اقتصادی تکان خوردند، اما اکنون تقاضا برای نیروی کار زیاد است و فارغ‌التحصیلان زیادی پشت درهای اشتغال مانده اند. اگر مردم کمی صبر کنند تا یکی، دوسال آینده وضعیت اقتصادی بهتر خواهد شد. اگر مقایسه‌ای انجام دهیم می‌بینیم تا به اینجا عملکرد روحانی با دولت قبل متفاوت بوده است. اقدامات مثبتی صورت گرفته، نرخ تورم کاهش یافته و نرخ رشد اقتصادی مثبت شده است. این در حالی است که در دوره احمدی نژاد تورم 40 درصد و نرخ رشد اقتصادی منفی بود.
 

در این میان باید دولت سرمایه‌گذاری عجیب‌و غریب انجام دهد تا بتواند نیروی کار بیشتری جذب مشاغل کند. مردم باید در نظر بگیرند که قبل از ورود روحانی وضعیت به چه شکلی بود.در آن زمان بیکاری به حد سرسام‌آوری افزایش داشت. از سوی دیگر 20 درصد اضافه حقوق داده شد اما با 40 درصد تورمی که وجود داشت، قدرت خرید مردم 20 درصد کاهش پیدا کرد. بنابراین مردم اکنون نباید زیاد نگرانی باشند و گلایه کنند. زمانی که روحانی را با احمدی نژاد مقایسه کنند، مثل من بارک ا... می‌‌گویند. همین که دولت توانسته رشد منفی اقتصاد را مثبت کند و تورم را از 40 درصد به هشت‌ونیم درصد برساند، هنر است. بهتر شدن وضعیت، حوصله مردم را می‌طلبد. در حال حاضر برای مدیریت این نگرانی مردم، دولت باید کارنامه‌ای را از عملکرد خود ارائه دهد و وضعیت کشور و اقدامات خود را بازگو کند. شاید مردم احساس نمی‌کنند تورم پایین آمده و نرخ رشد اقتصادی مثبت شده است.
 

با این وجود شاید همزمانی گرانی سایر کالاها و احتمال افزایش قیمت اقلام دیگری در آینده، مردم را نگران کرده است. به اعتقاد بنده زمانی که بنزین و حامل‌های انرژی گران شود، رکود و تورم ایجاد می‌شود و نمی‌دانم چرا آقای روحانی اقدام به این گرانی کرده است و چرا این موضوع در ذهن او وجود دارد. اگر برای کسری بودجه باشد، باید بگویم شرایط اقتصادی کشور نسبت به قبل بهتر شده است. به دلیل اینکه پیش از برجام حدود یک میلیون بشکه صادرات نفت داشتیم و حالا دو و نیم بشکه،‌ بنابراین درآمد دولت افزایش پیدا کرده است. نمایندگان مجلس باید از رییس جمهور بخواهند که دلیل این گرانی‌ها را توضیح دهد. امروز نیز روحانی به مجلس خواهد رفت و وظیفه نمایندگان این است که در خصوص انتقادات مربوط به بودجه 97 به‌خصوص افزایش بنزین و دیگر اقلام از روحانی سوالاتی را مطرح کنند.

مردم اگر ناراضی‌اند باید فکر کنند اگر به جای روحانی احمدی نژاد می‌آمد، چه اتفاقات ناگواری رقم می‌خورد. مردم باید منصف باشند. در این میان، نمایندگان مجلس مخالفات‌هایی را با گرانی‌ها انجام داده‌اند اما مشخص نیست که موفق بشوند یا خیر، این موضوع بستگی به زور نمایندگان دارند. برخی نمایندگان کارهای تجاری انجام می‌دهند و در این میان اگر از بودجه دولت بگیرند، عجیب و غریب است. نمایندگان باید بودجه تمام بخش‌ها را بررسی‌کنند. به عده‌ای که کارخانه‌دار و سهامدارند، بودجه اختصاص بدهند و مجلس هم آن را تصویب کند. به هر صورت دلیل اینکه چرا با وجود اقدامات روحانی، صدای مردم بلندتر شده، ‌این است که شرایط اقتصادی گذشته روی دولت فعلی تاثیر گذاشته و هر دولت میراث دولت قبل را در دست می‌گیرد.

ملت عدالت اقتصادی می‌خواهند

ابراهیم رزاقی / اقتصاددان

اتفاقی که این روزها می‌بینیم، قابل پیش‌بینی بود و حتی تصور می‌شد زودتر این اعتراضات بازگو شود. حتی انتظار می‌رفت پیش از این و حتی در دولت‌های قبل فریاد مردم شنیده شود اما در حال حاضر که فقر و بیکاری سرسام آور شده، گویی مردم دیگر تحمل ندارند و کارد به استخوان رسیده است. این افراد مطالبه دارند، در این میان امیدواریم که نیروی انتظامی با مردم برخورد بدی نداشته باشد زیرا هسته مرکزی معترضان مردم معمولی هستند؛ یعنی افرادی که ناامید و بی اعتماد شده‌اند.

اگرچه عده‌ای می‌گویند سرچشمه این اعتراضات بحث‌های سیاسی است اما باید بگویم که این ناآرامی ها به دلیل فقر،‌ بیکاری و بدهی است. در این میان عده‌ای بیمار هستند و هزینه پرداخت برای بازگشت سلامتی خود را ندارند. این افراد سال‌هاست که از دولت های گذشته زخم خورده‌اند و روز به روز وضعیت اقتصادی آن‌ها بدتر و بدتر شده است.

اگر این افراد را سرکوب کنیم، دیگر چه کسی از کشور و نظام دفاع می‌کند و به‌خاطر آن جلوی دشمنان سینه ‌سپر می‌کند؟ ایرانی که نمونه مقاومت است در مقابل بی‌عدالتی‌ها. این مردم چیزی جز عدالت اقتصادی نمی‌خواهند. زمانی که به آن‌ها وعده می‌دهیم، باید صددرصد آن را اجرایی کنیم. اکنون برای آرام کردن مردم نیازمند یک سازوکار جدید هستیم تا وضعیت را بهبود ببخشد. طی سال‌های گذشته برخی دولت‌ها آمدند و رفتند اما به نفع مردم و معیشت آن‌ها قدمی برنداشتند. باید در راستای ایجاد تعاونی‌ها گام برداریم و بخش خصوصی را فعال کنیم. در قانون اساسی و اندیشه‌های امام یک نفر نباید فقیر، بیکار و درمانده و بیمه نشده باشد. زمانی که سیاست سرمایه‌داری پیاده شد، پیش‌بینی می‌شد که بالاخره مردم به جایی می‌رسندکه دیگر نمی‌توانند تحمل کنند و به تدریج وضعیت بدتر و بدتر شد.

با مقایسه بازنشستگان دوره‌های قبل با شاغلانی که اکنون بازنشسته می‌شوند، می‌بینیم که بازنشستگان سابق یک سوم بازنشستگان فعلی حقوق دریافت می‌کنند، یعنی بسیار کمتر.

به نوعی فقیر‌سازی بازنشسته‌ها صورت گرفته است. بازنشسته‌ها دیگر قدرت خرید خود را از دست می‌دهند. اکنون حتی 60 درصد مزدبگیران و حقوق‌بگیران فعلی زیر خط فقر قرار دارند. این یک سیر نزولی درآمد شاغلان را نشان می دهد. در این میان افرادی هم هستند که بیکارند. براساس شاخص‌ها 15 تا 20 میلیون بیکار در کشور وجود دارد. کار برای تولید کشور است، زمانی که اشتغال افزایش یافت، چرخ تولید هم می‌چرخد.

متاسفانه در آن سوی میدان، نفت و پتروشیمی به صورت خام فروخته می‌شود و از طرفی واردات با دلار ارزان وارد می‌شود و هیچ تولیدکننده‌ای نمی‌تواند رقابت کند و تنها تولیدکنندگانی که می‌توانند به کار خود ادامه دهند، مونتاژکاران هستند. مفاسد اقتصادی را باید کنار بگذاریم و افرادی که مورد اعتماد این ملت هستند، روی کار بیاوریم. وضعیت اقتصادی کشور ما پیچیده‌تر از آن‌ چیزی است که فکر می‌کنیم.