نگاهی بر جرم کلاهبرداری

آنکه از پرداخت مالیات هنگفت فرار می‌کند، کسی که گرانبهاترین ثروت شما- را که همان وقت‌تان است- از شما سلب می‌کند، کسی که از اعتماد شما سوءاستفاده می‌کند، وعده‌های بیجا و بی‌مورد می‌دهد، کارمندی که کار دیگران را انجام نمی‌دهد و کم‌کاری می‌کند، کارگری که کارش را درست انجام نمی‌دهد، مدیری که از امکانات اداری و دولتی در راه حوایج شخصی سود می‌برد یا مسئولانی که از رانت اقتصادی به نفع خود و بستگانش استفاده می‌کند، به نوعی در مفهوم عام و گسترده کلاهبرداری می‌کنند.

گردش چند دقیقه ای:
مسیر خدمات مالی و حسابداری را مجازی طی کنید

به هرحال مراد از مانور متقلبانه برای کلاهبرداری نیز عبارت از هر نوع عملیات برخلاف واقعی است که مرتکب برای فریب‌دادن دیگری به آنها متوسل می‌شود و با اغفال دیگری، وجه یا مال او را تحصیل می‌کند و می‌برد.

یکی از نکات جالب‌توجه در کلاهبرداری این است که فردی که مورد کلاهبرداری واقع شده است، مال خود را با رضایت در اختیار کلاهبردار قرار می‌دهد و این وجه متمایزکننده این جرم از سایر جرایم علیه اموال است، اما درباره این‌که چه اقداماتی مشمول عنوان کلاهبرداری است، می‌توان گفت ماهیتا هر اقدامی که با سوءنیت و به‌طور متقلبانه صورت گیرد و موجب فریب افراد شود و از این طریق بتواند مال دیگری را ببرد، مشمول عنوان کلاهبرداری است.

ماده یک قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا، اختلاس و کلاهبرداری به تعریف، ارکان و شرایط قانونی این جرم پرداخته است که طبق این ماده «هرکس از راه حیله و تقلب مردم را به وجود شرکت‌ها یا تجارتخانه‌ها یا کارخانه‌ها یا موسسات موهوم یا به داشتن اموال و اختیارات واهی فریب دهد یا به امور غیرواقع امیدوار کند یا از حوادث و پیشامدهای غیرواقع بترساند یا اسم یا عنوان مجعول اختیار کند و به یکی از وسایل مذکور یا وسایل تقلبی دیگر وجوه یا اموال یا اسناد یا حوالجات یا قبوض یا مفاصاحساب و امثال آنها را تحصیل کرده و از این راه مال دیگری را ببرد کلاهبردار محسوب و علاوه بر رد اصل مال به صاحبش، به حبس از یک تا ٧‌سال و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که اخذ کرده است، محکوم می‌شود.»

بنگرید:

کلاهبر‌داری جرمی مرکب، آنی، مقید و طبیعی است و نه قرار‌دادی و بر اثر عمدی وجود دارد، جرم مقید باید نتیجه داشته باشد. یعنی تحصیل وجوه شامل کلاهبر‌داری ساده و عادی و مشدد باشد؛ ازجمله عنوان یا سمت مجعول مأموریت استفاده از تبلیغ عامه و اینکه مرتکب از کار‌کنان دولت باشد.

جرم مرکب: مرکب از چند عمل است که از یک جنس نباشد و به‌طور متوالی صورت گیرد و مجموع آن اعمال، جرم واحدی را تشکیل دهد. مثل کلاهبر‌داری یعنی الف: توسل به وسایل متقلبانه ب: تحصیل وجوه اموال ج: بردن و خوردن مال دیگری.

کلاهبر‌داری ازجمله جرایمی است که مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم مستلزم تقدیم دادخواست حقوقی و رعایت تشریفات و قواعد آمده در قانون آیین دادرسی مدنی نیست و نیاز به صدور اجراییه نیز ندارد و طبق ماده ۱ قانون مذکور و مواد ۹، ۱۰ و ۱۱ قانون مجازات اسلامی باید نسبت به رد مال مورد کلاهبر‌داری اقدام و اتخاذ تصمیم کرد.