کنترل کیفیت پرسشنامه  

در بین این ویژگی ها روائی و پایائی از اهمیت بیشتری برخوردارند.

 اعتبار و روایی (Validity)

روایی پرسشنامه عبارت است از توانایی ابزار مورد نظر در اندازه گیری صفتی که پرسشنامه برای اندازه گیری آن طراحی شده است و شامل روایی صوری، روایی محتوی، روایی سازه، روایی پیش بینی و …. می باشد. در حقیقت پرسشنامه یک ابزار اندازه گیری است که قرار است ویژگی هایی از یک جمعیت را اندازه گیری کند. سوال این است که آیا این ابزار اندازه گیری که برای ارزیابی یک ویژگی در جامعه (مانند تعهد سازمانی) طراحی شده است به چه میزان می تواند این ویژگی را اندازه گیری کند. هر قدر سوالات پرسشنامه ویژگی های مورد نظر را بهتر بسنجند، پرسشنامه دارای روایی بیشتری است. به طور کلی آزمونی دارای روایی است که برای اندازه گیری یک ویژگی کافی و مناسب باشد.

پایائی (Reliability)

یک سوال اساسی دیگر در مورد پرسشنامه یا هر آزمون دیگری این است که این ابزار اندازه گیری در شرایط یکسان تا چه اندازه نتایج یکسانی بدست می دهد؟ به عبارتی اگر آزمونی را در شرایط یکسان چند بار تکرار کنیم، تقریبا نتایج یکسانی داشته باشد. به طور کلی پایائی یک وسیله اندازه گیری، عمدتا به دقت و کیفیت نتایج حاصل از آن اشاره می کند. یا می توان گفت پایائی به دقت، اعتماد پذیری، ثبات یا تکرار پذیری نتایج آزمون اشاره دارد. برای اندازه گیری پایائی یک پرسشنامه شاخصی به نام ضریب پایائی وجود دارد. این ضریب به اشکال مختلفی محاسبه می شود و مقدار آن بین صفر و یک در نوسان است. این ضریب هر مقدار به یک نزدیک تر باشد، پرسشنامه از پایایی بیشتری برخوردار است.

 رابطه روایی و پایائی

رابطه بین روایی و پایائی را می توان چنین بیان کرد که یک آزمون باید پایا باشد تا بتواند روا باشد. اگر آزمونی در هر بار اجرا روی تعدادی نمونه نتایج مختلفی بدست دهد، آن آزمون یک آزمون پایا نخواهد بود و در واقع هیچ چیز را به درستی اندازه نخواهد گرفت و اگر یک آزمون چیزی را به درستی اندازه گیری نکند، هیچ اطلاعات مفیدی به ما نخواهد داد. برای مثال یک آزمون ریاضی برای اندازه گیری محتوا و هدف های درس تاریخ، روا (مناسب) نیست. اما این آزمون می تواند مطالب ریاضی را که اندازه می گیرد با دقت (به طور پایا) اندازه گیری کند. پس برای این که یک آزمون روا باشد باید نخست پایا باشد. یعنی پایایی شرط روایی است اما روایی برای پایایی ضروری نیست.

 روش های تعیین پایایی

روش های تعیین پایایی متنوع اند که به پاره ای از آنها در زیر اشاره می شود:

روش آلفای کرونباخ (Alpha) برای مشاهده روش همبستگی درونی در پایایی یک پرسشنامه

 روش دو نیمه کردن (Split-Half) برای مشاهده روش همبستگی درونی در پایایی یک پرسشنامه

 روش گاتمن  (Gattman) برای مشاهده حدود پائین و بالای روائی

 روش موازی (Parallel) برای مشاهده پایایی دو فرم موازی از یک آزمون

 روش موازی اکید (Strict Parallel) در این روش برآورد اعتبار علاوه بر فرض یکسان بودن واریانس های دو آزمایش، تحت فرض یکسان بودن میانگین ها نیز صورت می گیرد.

در استفاده از روش آلفای کرونباخ برای سنجش پایائی پرسشنامه محدوده مقادیر قابل قبول آلفا: بین ۰٫۷ تا ۱ عالی ، بین ۰٫۴ تا ۰٫۷ خوب و کمتر از  ۰٫۴  ضعیف محسوب می شود.

 روش های تعیین روائی

برای تعیین روائی محتوای یک آزمون از روش های نظری استفاده می شود که بیشتر آنها بر تجربه و نظر خبرگان استوار است. برای ارزیابی روائی سازه، از روش تحلیل عاملی ( Factor Analysis) استفاده می شود.

قابل ذکر است نرم افزار SPSS کلیه امکانات و ابزار های لازم برای سنجش آلفای کرونباخ و تحلیل عاملی را دارا می باشد.